Yangın ve Güvenlik Dergisi 239. Sayı (Mayıs-Haziran 2023)

29 YANGIN ve GÜVENLİK • Mayıs-Haziran / 2023 Fosgen (COCI2): Hidroklorik asit gibi, fosgen de, özel- likle yangın kapalı bir alanda geliştiyse, plastik malzemelerin veya klor içeren diğer malzemelerin yangınlarında üretilir. Küflü saman gibi kokar ve renksizdir. Havadaki %0,003 fosgen yarım saat solunursa öldürücü olabilir. Ancak etkisi hemen değil, uygulamadan 24-72 saat sonra ortaya çıkar. Solunduktan sonra solunum yollarında bulunabilen su ile reaksiyona girerek karbon monoksit ve hidroklorik aside parçalanır; ölüm, iç kanama ve solunum yetmezliğinin bir karışımı ile gerçekleşir. Kükürt (Sülfür) Dioksit (SO2): Kükürt dioksit (SO2), kükürt ve oksijenden oluşan gaz halindeki bir hava kirleti- cidir. Kömür, petrol veya mazot gibi kükürt içeren yakıtlar yandığında SO2 oluşur. Kükürt; yün, kauçuk, deri, et, saç vb. maddelerin yanma sonrası ortaya çıkan ve büyük miktarda hava içinde oluşan gazdır. Dizel motorlar, eski otobüsler ve kamyonlar, lokomotifler, gemiler ve arazi dizel ekipmanı dahil olmak üzere bir başka önemli kaynaktır. Özellikle egzersiz veya fiziksel aktivite sırasında hırıltı, nefes darlığı ve göğüste sıkışma ve diğer problemler ve yüksek seviyelerde devam eden maruz kalma, solunum semptomlarını artırır ve akciğerlerin çalışma yeteneğini azaltır gözleri tahriş eder. Akrolein (C3H4 O ): Bu gaz, petrol türevleri, yağlar veya katı yağların neden olduğu yangınlar sırasında üretilir. Son derece zehirli ve tahriş edicidir. 10 ppm'den yüksek bir konsantrasyon ölümcül olabilir. Akrolein zehirli ve bazı dokular için tahriş edicidir. Kızartma sonucu ortaya bir mik- tar akrolein çıksa da bu seviye düşüktür. Meslek maruziyet limiti 0.1ppm'dir. Amonyak (NH3) :Yün, ipek, akrilik, fenolik maddeler veya melamin reçineleri gibi azot içeren maddelerin neden olduğu yangınlarda üretilir. Gözleri, burnu, boğazı ve akci- ğerleri tahriş eder. %0,25-0,65 konsantrasyonda yarım saat maruz kalma insan vücudunda ciddi kalıcı hasarlar oluşması için yeterlidir. Bazı durumlarda ölüm meydana gelir. Karbondioksit (CO2): Karbondioksit, yüksek konsant- rasyonda oksijen ile gelişen jenerik yangınlarda büyük mik- tarlarda üretilen boğucu bir gazdır. İnsan vücudu üzerindeki bir sonuç hiperventilasyondur. Sonuç olarak, yangın başka zehirli gazlar üretirse, karbondioksitin varlığı bunların daha iyi solunmasına katkıda bulunur. %10 karbondioksit kon- santrasyonu öldürücüdür. Zehirli gazlar ne zarar verebilir? Düşük performans gösteren bir solunum sistemi, tek Hidrojen Sülfür (H2S): Genellikle hidrojen sülfür (H2S) olarak bilinen kanalizasyon gazı renksiz, yanıcı ve aynı zamanda son derece tehlikeli bir gazdır. Küçük miktar- larda bile kendine özgü bir “çürük yumurta” kokusu vardır. Madencilik, kağıt hamuru ve kağıt üretimi, suni ipek üretimi, petrol ve gazın arıtılması ve diğer endüstriyel süreçlerin tümü H2S kullanır. Buna karşılık doğal gaz kuyuları, volkanlar, foseptik çukurları ve kanalizasyon gibi yerlerde doğal olarak bulunur. Diğer Hidrojen Sülfür kaynakları arasında doğal gaz işleme ve kullanımı, enerji santralleri, kömür gazlaş- tırma, rafineriler, petrokimya işleme, atık su arıtma ve yarı iletken üretimi yer alır. H2'ler, havadan daha yoğun olduğu için menholler, kanalizasyon sistemleri ve telefon tünelleri gibi kapalı alanlarda birikebilir. Küçük alanlarda çalışmak, varlığı nedeniyle oldukça riskli olabilir. Ayrıca, aşırı derecede solunduğunda kişi koku hissini kaybedeceğinden ölümüne sebep olabilir. Bir çalışanın H2S'yi ne kadar ve ne kadar süreyle soluduğuna bağlı olarak, düşük miktarlarda bile farklı sağlık etkileri ortaya çıkabilir. Etkiler, göz tahrişi veya baş ağrılarından, bayılma ve ölümler gibi çok ciddi olanlara kadar değişebilir. Karbonmonoksit (CO): Yanan malzemeler yanlış bir şekilde havaya CO salar. Tatsız, kokusuz ve renksiz bir gaz- dır. Özellikle insan maruziyetinin düzenlenemediği kalaba- lık ortamlarda CO son derece toksiktir. Amerika Birleşik Devletleri yasa ve yönetmeliklerinde yer alan iş sağlığı ve güvenliği için oluşturulmuş bir standart olan OSHA, 8 saat boyunca 50 ppm'lik bir maruz kalma sınırı önermektedir. Bu nedenle, konsantrasyonların 100 ppm'yi aşması halinde uya- rıcı yöntemlerin kullanılması önem kazanmaktadır. Ölümcül konsantrasyonlar 200 ppm'nin üzerindedir. Mide bulantısı, huzursuzluk ve halsizlik, bilinç kaybı gibi sağlık sorunları yaşanabilir ve bu da uzun süreli maruz kalma durumunda ölümle sonuçlanabilir. UZMAN GÖRÜŞÜ