~ gözlem Doç.Dr. Abdurahman KILIÇ 1 1 1 ELEKTRiK YANGINLARININ RiSKi il il il 1 VE SONDURULMESI Elektriğin insana sağladığı büyük yararların yanında, dikkatli kullanılmazsa tahmin edilemiyecek seviyede zararı da olmaktadır. Yangın nedenlerine bakıldığı zaman, en önemli yangın kaynaklarından birisinin elektrik olduğu görülür. Tesisat, uygun şeki lde döşenmem işse ve yönetmeliklere uygun olarak dizayn edilm emişse, elektrikten yangın başlayabileceği gibi, yangın çıktıktan sonra yangının yayılımını artırması ve söndürme çalışmalarını engellemesi açısından da önemlidir. Bu yazıda elektrik yangınlarının nedenleri değil , yangın çıktıktan sonra elektriğin oluşturacağı riskler, nasıl söndürüleceği ve elektrik yang ınlarınd a ilk yardım konuları özetlenecektir. B il indi ği gibi, doğru akımın uzun mesafeye taşınabilmesi için çok büyük kablolara ihtiyaç olduğundan hemen hemen bütün akım şebekelerinde alternatif akım kullanılır. Alternatif akım üretildiği yerden yüksek gerilim halinde iletilir ve böylece uzun mesafelere en az kayıpla nakledilebilir. Fakat, k ull a n ıl acağ ı yerde gerilimin d ü ş ürülm esi gerekmektedir. İstenil en gücü elde etmek için akım şiddeti küçük ise gerilimin yüksek veya gerilim küçük ise akım şiddetinin büyük olması gerekir. Fakat akım şiddeti büyüdükçe fazla ısınma olur, buna bağlı olarak kayıplar ve risk artar. Elektrik yangınl arının söndürülmesi sırasında yanaşma mesafesi ve kullanılacak söndürme maddesi gerilim mertebesine bağlıdır. Genel olarak 1000 V'a kadar ve dahil olan tesisatlar alçak gerilim tesisatl arı, daha büyük gerilimler yüksek gerilim olarak isimlendirilir. Şehir şebekesi, bina, ticari ve tarımsal sanayi şebek es i , tramvay ve troleybüs, üst hat şebekeleri alçak gerilimdir. Yüksek gerilim, elektrik enerjisinin üretim, indirgeme ve naklinde görülür. Enerj i santralı , tevzi ve transformatör santralleri, nakil hatları, elektrikli tren, üst hat şebekeleri, yüksek gerilimdir. Ve yine bilindiği gibi endüstriyel işletmelerde çoğunlukla alçak gerilim kul l a nılır. Aydınlatma tertibatları ve normal prizler tek faza ve sıfır iletkenine bağlanırlar ve bu tesisatlarda 220 V gerilim kull anı lır. - -------- - - - YANGIN VE GÜVENLİK . 18 Elektrik Tehlikesi Genel olarak elektriğin dokunma ve yakma tehlikesi bulun maktadır. Elektriki tehlikeler içinde en önemli tehlike dokunma tehlikesidir. Bu tehlike, yangın yerinde dolayl ı veya direkt olarak gerilim al tındaki elektrik tesisatlarının parçaları ile temas edildiği zaman meydana gelebilecek tehlikedir. Dokunmadan doğacak zararlar insan vücudundan geçen akım şiddetine bağlıdır. İnsan vücudunun ortalama direnci 1300 Ohm'dur. Edinilen tecrübelere göre 50 mA gücündeki akım şiddeti sınır akım şiddetidir. Bunun üzerinde akımlar ölüme yol açabilir. Verilen bu iki değerlerden Ohm kanununa göre, insan vücudu için tehlike yaratabilecek gerilimin 65 V olduğu kolayca bulunabilir. Bir insan bu gerilim üzerindeki bir gerilimle temas ederse ölüm tehlikesi vardır. Bu sebepten dolayı 24 ve 42 V'luk küçük gerilimlerin kullanılmasına gidilmiştir. Dokunmadan doğabilecek, zararlar gerilim yayılma alanı ile açıklanabilir. Bir yüksek gerilim hattı koparsa ve sigortası atmamışsa düştüğü yerde toprakla müşterek merkezli daireler gibi düşünebileceğiniz bir yayılma alanı meydana getirir. Hattın dokunduğu yerden uzaklaşıldıkça gerilim düşer. En yüksek gerilim hattın temas ettiği yerdeki gerilimdir. Temas yerine yalnız çok küçük adım larla yakl aşıl malıdır. Büyük adımlarla yaklaşıldığı zaman iki ayak arasınd aki gerilim farkı daha büyük olabileceğinden aynı yoldan gerilim potansiyelinden dolayı tehlikeli bir akım şiddeti geçebilir. Dokunmadan oluşacak riski önlemek için başl ıca emniyet tedbirleri, izolasyon, küçük gerilim, topraklama ve sıfırlamadır. Elektrik Tesisatlarında Yangının Söndürülmesi Dokunmalara karşı korunma bilgileri elektrik tesisatlarına yapılacak yangın müdahalelerinde çok önemlidir. Öncelikle, yangından tahrip olan veya etki al tında kalan hatlar kapatılmalı, diğer devrelere dokunulm a m alıdı r. Bütün hacimlerin elektriğinin kesilmesi hatalıdır. Sadece yangın olan bölümün elektriği kesilmelidir. Böylece diğer bölümlerde SAYI24 - - - - - - - ---------
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=