Yangın ve Güvenlik Dergisi 242. Sayı (Ekim 2023)

38 YANGIN ve GÜVENLİK • Ekim / 2023 Ülkemizde Tübitak ve Otomotiv Firmaları ile ortak- laşa elektrikli araçlar üzerine çalışmalar yapılmış[6] bunlar- dan bazıları; Tofaş-Mam- Mekatro Elit-2 Ev Projesi 2004 - Ford-Mam-İtü Parallel Hybrid Ev (Through The Road) 2006 - Parallel Hybrid Ev (Both Front And Rear Axes Are Propelled Seperately) 2008 - Otokar Hybrid 160le ( Heavy -Duty Segment) Bus 2007 - Aselsan-Temsa Elektrikli oto- büs - Bozankaya Elektrikli otobüs üretimleri yapılmış ve günümüzde birçoğu ile yollarda karşılaşmaktayız. 4. ELEKTRİKLİ VE HİBRİT ARAÇLARDA YANGIN RİSKLERİ Bu elektrikli ve hibrit araçların tamamen elektrik ve elektronik sistemlerle donatılmış olması, hibrit araçlarda elektrik motoru ve bataryanın yanında fosil yakıtlı motor ve yakıt deposununda bulunması sebebiyle, kısa devre, batarya kaynaklı, Araç şarj olurken, maruz kalacağı yüksek gerilim- den dolayı oluşacak ısı, çevresinde bulunan kolay yanıcı ve parlayıcıların tutuşarak olası bir yangını çıkarmasına sebep olabilir bu ve bunun gibi benzeri sebeplerden dolayı yangın riskleri çok yüksektir. Elektrikli ve Hibrit araçlar birden fazla yangın sınıfı yaşayabilirler. A Sınıfı (Lastik, Kumaşlar, Plastikler ) B Sınıfı (Yakıt) C Sınıfı (Lityum Piller) D Sınıfı (Magnezyum, Titan- yum, Alüminyum, Lityum) Elektrikli araç yangınları 2500 C yi geçebilir. Bu sebeple yangına su veya köpük uygulamak, su moleküllerini patlayıcı hidrojen ve oksijen gazlarına ayrıldığı için şiddetli bir alevlenmeye neden olabilir. Elektrikli araç yangınlarıyla ilgili olarak ilk müdahale ekipleri için birkaç yaygın risk vardır. Elektrik çarpması (400 volta kadar). Son derece yüksek sıcaklıklar ve termal kaçak. Zehirli duman- lar. Lityum yanıkları (solunum ve cilt reaksiyonları). İlk söndürmeden sonra 24 saate kadar kendiliğinden yeniden ateşlenme. Elektrikli ve Hibrit araçları nasıl tanırız; Bir araç yangı- nında olay yerine varan İtfaiye ekipleri tarafından yapılması gereken ilk adım aracın cinsini tanımlamaktır. Aracın tama- men elektrikli mi, hibrit model mi, yoksa yakıt ile çalışan bir araba olduğunun belirlenmesi ve ona göre söndürme çalışması yapılması gerekmektedir. Aracın ne tür bir araç olduğunun belirlenmesinde, üzerinde bulunan logo ve yazı- lardan faydalanılabilir(şekil-4). Eğer aracın türünü belirten herhangi bir ibare bulamazsak, motor veya bagaj kısmından aracın cinsi ile ilgili olarak bir fikirde bulunabiliriz. Bazı ülkelerde Çevreye olan katkısından dolayı bazı kuruluşlar tarafından elektrikli araçlara özel yeşil plaka verilmesi için çalışmalar bulunmaktadır. İngiltere’de elektrikli araçlara yeşil plaka takılmaktadır[7]. Bu tür uygulamalarla aracın türü hakkında bilgi sahibi olabiliriz Bu araçlarda yangın ya da kaza anında batarya hariç, yük- sek gerilimi kesmek için güvenlik sistemleri bulunmaktadır bunlardan bazıları; Kontak anahtarının kapatılması, Çar- pışma anında, airbag’ lerden birinin açılması ve bataryanın kutup başlarını çıkartılması gibi. 5. ELEKTRİKLİ ARAÇ YANGINLARINA MÜDAHALE YÖNTEMLERİ Bu araçlar yangın yükü bakımından riski son derece yüksek araçlardır. Bu sebeple yangın çıkarsa telaşlanmayınız. Aracı güvenli bir bölgeye almaya çalışın, etrafını boşaltıp güvenlik alanı açmaya çalışın çünkü yanan batarya grupları toksik gaz çıkartır solumamaya dikkat edelim solunması durumunda zehirlenmeye sebep olur. Yüksek voltaj bileşenlerine ve yüksek gerilim hatlarına dokunulmasından genel olarak kaçınılmalıdır. Yüksek voltaj bileşenlerinin şasi bantları (potansiyel eşitlemesi) ayrılma- malıdır. Gerilimin mevcut olmadığı, gösterge panelinden (12 volt akü kutup başları çıkarılmamış veya kablolar zarar görmemiş ise) okunabilir. Yüksek Voltaj Devrelerine (servis fişi) müdahale edilmesi gerektiği durumda, akım atlaması veya kıvılcım riskine karşı elektrik akımına karşı izole kauçuk eldiven ve yüz koruyucu ekran kullanımı zorunludur. Kaza anında yüksek voltaj bataryasının hasar görmesi durumunda sonradan yangın çıkma ihtimali bulunmaktadır. Bataryasından duman çıkan bir araç kolayca alev alabilir. Bu gibi durumlarda, aracı veya hasarlı bataryayı her türlü yangın başlangıcını önleyecek şekilde takip ve kontrol altında tut- mak gerekir. Yangından sonra da elektrik nedeniyle tehlike potansiyeli mevcut olabilir. Yüksek gerilim hattının izolas- yonu ısı nedeniyle hasar görebilir, hatta ayrılabilir. Böyle bir durumda otomobile sadece izole kişisel koruyucu donanımla yaklaşılmalıdır. Hibrit araçlarda akü bagaj içinde, arka koltuk altında, ön konsol altında veya motor bölümünde bulunabi- lir. Kontak anahtarı veya aküye ulaşamıyorsan, izole eldiven tak ve servis fişini çek. Bunların herhangi birini yapmak bataryadan gelen yüksek gerilimi devre dışı bırakır. Yani Şekil 4. Elektrikli ve Hibrit Araç Logoları MAKALE