Yangın ve Güvenlik Dergisi 242. Sayı (Ekim 2023)

46 YANGIN ve GÜVENLİK • Ekim / 2023 MAKALE Patlayıcı Ortamlarda Elektrik Tesisatları ve Periyodik Kontrolü MURAT YAPICI Elektrik Mühendisi TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası İzmir Şube 1. GİRİŞ E lektrik tesisatının tasarlanmasıyla birlikte doğru ekipman seçiminin yanında patlayıcı ortamlarda kullanılacak kablonun seçiminden ex-proof ekip- mana bağlantısına kadar ex-proof özelliği sağlaya- bilmek için birçok teknik detay vardır. Alınan bu tedbirler düzenli aralıklarla ve işyerindeki önemli değişikliklerden sonra yeniden gözden geçirilir. Bu gözden geçirme İş Ekip- manlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönet- meliğindeki şartlar altında TSE EN 60079-17 standardına göre yapılmalıdır. Patlayıcı ortam oluşan tesislerin kimler tarafından tasarla- nacağı, projelendirileceği, kurulumunun yapılacağı ve kont- rol edileceği güvenlik açısından çok önemlidir. Patlayıcı ortamlardaki elektrik tesisatı farklı olduğu ve özel bir bilgi birikimi gerektirdiğinden konuya ilişkin eğitim almamış bir personelin inisiyatifine bırakmak doğru olmayacaktır. Bu tesisatları projelendirecek, yapımında çalışacak uygulama- cıların ve Periyodik kontrolleri yapacak teknik personelin sertifikalı olması gerekmektedir. Elektrikli cihazlar, atmosferinde tehlikeli konsantras- yonda ve miktarda yanıcı gazlar, buharlar, sisler, tutuşabilen lifler veya toz gibi cisimlerin bulunabileceği alanlarda tesis edildiğinde, normal çalışmada veya belirli arıza şartlarında üretilen arklar, kıvılcımlar veya sıcak yüzeylerin tutuşması ile meydana gelebilecek patlama olasılığını azaltmak üzere koruyucu tedbirler uygulanır [1]. Elektrik tesisatının dikkatli tasarımlanması ile, genel- likle elektrikli cihazların birçoğunun daha az tehlikeli olan veya tehlikeli olmayan alanlara konulması mümkündür. Bir patlama meydana gelmesi için patlayıcı ortamın ve bir tutuşturma kaynağının birlikte bulunması gerekir. Koruyucu tedbirler, elektrik tesisatının bir tutuşturma kaynağı haline gelebilmesinin kabul edilebilecek seviyeye indirilmesine yar- dım eder. 2.EKİPMAN SEÇİMİ Elektrik tesisatının tasarlanmasıyla birlikte doğru ekip- man seçimi de önemlidir. Ekipman seçimi için bir takım ön bilgilere ihtiyaç vardır. Bunlardan en önemlileri; • Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması, • Bu bölgelerin gaz veya toz grupları, • Bu bölgede müsaade edilen en yüksek cihaz dış yüzey sıcaklıklarıdır. Ekipman seçiminde ve projelendirme aşamasında yapılan en belirgin hata; tehlikeli bölge içinde kalan ekipmanların çizimlerde veya malzeme keşif listelerinde ex-proof özellikli olarak ifade edilmesidir. Öyle elektrikli ekipmanlar var ki ex-proof özellikte üretilmesi imkansızdır veya çok yüksek maliyetler gerektirir. Bu yüzden tehlikeli sahalarda elektrik tesisat projelendirilmesinden önce muhakkak tesisin tehlikeli saha planı ve sınıflandırılmaları istenmelidir. Tehlikeli saha planı mevcut ise tesisin yüksek gerilimli ve güç dağıtım üni- telerinin olduğu transformatör merkezi ve pano odalarının güvenli bölgeye tesis edilmesi mümkün olacaktır. Çünkü kesintisiz güç kaynağı (UPS), devre kesici ve hız kontrol cihazı gibi ekipmanların ex-proof özellikte olanı üretilme-