Yangın ve Güvenlik Dergisi 243. Sayı (Kasım-Aralık 2023)

30 YANGIN ve GÜVENLİK • Kasım-Aralık / 2023 SAPFİR-ISPFIRE MAKALE ÖZET T rafo yangınlarının söndürülmesi zor ve zahmetli- dir. Pahalı ve karmaşık teknolojiler kullanılmadan daha basit yöntemlerle de söndürülebilir. Nano- teknoloji ile parçacık yapısı ve boyutu değiş- tirilen nanotoz kullanılarak, basınç içermeyen darbeli tip söndürücüler ile en problemli yangınlar bile hızlı bir şekilde söndürülebilmektedir. 1. GIRIŞ Günlük yaşamımızın olmazsa olmazı, hiç şüphe yok ki elektrik enerjisidir. Elektriği; evlerimizde, işyerlerimizde, endüstriyel tesislerde, yollarda, kısaca yaşamımızın her ala- nında kullanırız. Elektriğin arkasındaki gizli güç ise ancak bir yangın veya arıza durumunda fark ettiğimiz, trafolar ve trafo tesisleridir. Trafolar, elektrik enerjisini bir yerden diğerine aktaran, gerektiğinde evlerimizde ve işyerlerimizdeki cihazlarımızda kullanabileceğimiz gerilim seviyesine düşürebilen veya uzak mesafelere kayıpsız aktarılabilmesi için yükselten cihazlardır. Bazen Şekil.1’deki gibi kapalı bir bölümde, bazen elektrik direklerinin üstlerinde, bazen Şekil.2’deki gibi geniş sahalarda topluca gördüğümüz trafolar sıcak-soğuk-yağışlı, yani her hava şartında çalışabilecek şekilde tasarlanır. Bununla birlikte, diğer tüm cihazlarda olduğu gibi, tra- foların da riskleri vardır. Olasılıkları düşük olmasına rağmen, trafolar; yanabilir ve yanma sonucunda patlayarak insanlara ve çevreye hasar verebilir, ölümlü, yaralanmalı kazalara ve maddi hasarlara neden olabilir. Bu çalışmada, trafo yangınlarının başlangıç aşamasında nasıl kontrol altına alınabileceği ile ilgili son teknolojiler ele alınmaktadır. 2. TRAFOLARIN YAPISI Trafolar, gerilimi yükseltme veya düşürme işlemi sırasında ısınırlar. Gövde dışına yerleştirilen bir yağ tankından gelen yağın gövde üzerindeki kanallardan geçirilmesi ile soğutma Nano Teknolojik Yapıdaki Yangın Söndürme Sistemleri ve Trafo Yangınlarında Kullanımı sağlanabilir. Isınan yağ ise hava ile soğutulur. Ancak ısınma sürdüğü taktirde soğutma işleminde kullanılan yağ, 160oC gibi nispeten düşük sıcaklıklarda parlayabilir. Trafonun ısınması kontrol edilemediği, önlem alınmadığı veya kontrol altında tutulamadığı zaman, şiddetli bir yangın ve patlama ile karşılaşılması mümkün olabilir. Trafonun büyüklüğüne bağlı olarak birkaç litreden, tonlarca litreye kadar miktarda kullanılan soğutma yağının miktarına göre yangının süresi uzayabilir, yıkıcı etkisi artabilir. Yanında bulunan diğer ekipmana veya trafolara zarar verebilir. Hatta can kaybına da yol açabilir. Şekil 1. Kapalı odadaki yağlı tip trafo (Kaynak: Ezgil) Şekil 2. Açık alan trafo grubu(Kaynak: pixabay)