Yangın ve Güvenlik Dergisi 243. Sayı (Kasım-Aralık 2023)

31 YANGIN ve GÜVENLİK • Kasım-Aralık / 2023 MAKALE A ve B sınıfı yangınlara müdahale için köpük, toz, CO2 gibi söndürme ajanları ile Mist, CAFS (Compressed Air Foam System) ve Aerosol içeren söndürücü sistemler kul- lanılabilmektedir. NFPA 15 ve NFPA 850’de bir sulu söndürme sisteminin nasıl kurulması ve yanıcı maddelerin nasıl ayrılması gerektiği gibi konular belirtilmiştir. Her yangın sisteminin insan müdahalesini en az seviyede gereksinim duyulacak şekilde tasarlanması gerekmektedir. Bu nedenle söndürme sisteminin en önemli bölümlerinden birisi de “Yangın Algılama ve İhbar Sistemleri” olacaktır. Doğru bir yangın algılama ve ihbar sistemi, erken uyarı sağlayarak yangının kontrol altına alınmasına yardımcı ola- bilir. 2.3. Söndürme Teknolojilerinin Karşılaştırılması Her söndürme sisteminde; hemen hemen birbirine çok benzeyen algılama ve ihbar ekipmanı kullanıldığından kar- şılaştırma içine dahil edilmemiştir. CO2 ve Klasik Kuru Kimyevi Toz (KKT) ile hazırlanan sistemler elektrik sistemlerinde kullanılmakta ve etkili ola- bilmektedir. CO2 içeren otomatik yangın söndürme sistemleri, açık alan söndürmeleri için uygun değildir. Kapalı alanlarda ise tam bir sızdırmazlık gerektirmektedir. Tüpler basınçlı kaplar yönetmeliğine göre denetime tabidir. Çok yüksek basınçlı olduğundan çarpma durumlarında tehlike arz eder. Klasik KKT’lar genellikle seyyar söndürücülerde kulla- nılmaktadır. Otomatik sistemlerde kullanıldığında müdahale süreleri uzundur. En çok kullanılan ve Etkili olduğu bilinen MIST ve CAFS ile müdahale yöntemlerinde (Şekil-4 ve Şekil-5), sistem şu komponentlerden oluşacaktır : • Söndürücü sıvı deposu • Pompa grubu • Borulama sistemi 2.1. Trafo Patlamalarının Nedenleri Trafoyu oluşturan parçaların üretiminde ve montajı sıra- sında yapılan hatalar, yeterli bakım yapılmaması, trafoya, trafo tesisine yıldırım düşmesi veya trafo üzerine bir cisim devrilmesi gibi kazalar; trafonun hasar görmesine, trafo par- çalarının hasar görerek kısa devre oluşturmasına, yağın etrafa saçılmasına ve yangın çıkmasına neden olabilirler. Bu gibi durumların oluşmaması için alınacak önleyici faaliyetler şu şekilde sıralanabilir. • Bakım ve Kontrol: Trafo düzenli bakım ve kontrol işlem- lerine tabi tutulmalıdır. Bu, trafo içerisinde oluşabilecek arızaların tespit edilmesine ve önlenmesine yardımcı olur. • Yük Dengeleme: Trafo üzerine düşen yükler dengeli bir şekilde dağıtılmalıdır. Ani yük artışları veya düşüşleri, trafo üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. • Aşırı Akım ve Kısa Devre Koruması: Trafo, aşırı akım ve kısa devrelere karşı korumalı olmalıdır. Böylece, trafo üzerindeki akım değerlerinin belirli sınırlar içinde kalması sağlanabilir. • Çevresel Faktörlerin Göz önünde Bulundurulması: Trafo kurulum yerinin seçimi ve çevresel faktörlerin analizi, patlamaların ve yangınların önlenmesi açısından önemli- dir. Potansiyel tehlikelerin belirlenmesi ve uygun önlem- lerin alınması gerekir. • Soğutma Sistemi: Trafo soğutma sistemleri, trafo sıcak- lığını kontrol eder ve aşırı ısınma durumunda müdahale ederek patlama riskini azaltır. Tüm bu önlemlerin alınması yangın riskini ortadan kal- dırmaz. Her durumda, oluşabilecek bir yangının büyümeden hızla ve güvenle söndürülmesi gerekir. Yangın ne kadar kısa sürede söndürülürse ve söndürücü ajan ne kadar etkili olursa, günlük yaşamımız da o kadar az etkilenecektir. 2.2. Trafo Yangınlarına Etkili bir Müdahale Nasıl Olmalıdır? Trafo arızaları son derece tehlikeli olabilir, ancak doğru önlemler alındığında, çevredeki bileşenlere verilen zararı sınırlamak, tesisin arıza süresini en aza indirmek ve tesis per- sonelinin hayatta kalma kabiliyetini artırmak için yangınlar kontrol edilebilir. Olası bir yangın durumunda, öncelikle kendi güvenli- ğinizi düşünerek bireysel müdahaleden kaçınmak ve işlet- menizde bir acil durum, yangın ve tahliye planı olduğunu varsayarak acilen yetkilileri alarma geçirmek gerekir. Yangın eğitimi almış ve donanımlı kişilerin yangın söndürme işle- mine müdahale etmesi daha güvenli olacaktır. Trafo ve çevre birimleri; “Katı” ve “Sıvı” yanıcılar içer- diğinden oluşacak yangınlar da A ve/veya B sınıfı olarak değerlendirilmektedir. Şekil 3. Trafo patlaması sonucu oluşan bir yangın (Kaynak: T&D World)