Yangın ve Güvenlik Dergisi 243. Sayı (Kasım-Aralık 2023)

38 YANGIN ve GÜVENLİK • Kasım-Aralık / 2023 Su Sisi, CO 2 ve HFC-227ea Söndürme Maddelerinin, Lityum İyon Batarya (LIB) Üzerinde Deneysel Çalışma L ityum iyon bataryalarda gerçekleşen termal kaçaklar sonucunda sıklıkla yangınlara ve hatta patlamalara neden olmaktadır. Lityum iyon pil yangınlarının doğru, güvenli, etkili ve hızlı bir şekilde söndürül- mesi için doğru söndürücü madde ile müdahale edilmelidir. Su sisi, CO2 ve HFC 227ea söndürme maddeleri deneyde kullanılmıştır. Temiz enerji kaynaklarından olan Lityum-iyon batarya (LIP), elektrikli ev aletleri, telsizler, telefonlar elektrikli araç- lar (EA) ve bisikletler, kesintisiz güç kaynakları (UPS) gibi ekipmanlarda kullanılmaktadır. Yüksek enerji yoğunluğu için LIB’ler kullanılmaktadır. LIB termal kaçağı tetiklemeye yatkındır. Ezilme, aşırı ısınma, kısa devre, kötü kullanım ve aşırı şarj gibi nedenler sonucunda yangın ve patlama meydana gelmektedir. Bu sebeple LIB yangın ve patlamalarına karşı müdahale önem arz etmektedir. Termal kaçaklar sonucunda ekzotermik reaksiyonlar meydana gelir. Ekzotermik reaksi- yonlar sıcaklık artışına sebep olur. Ekzotermik reaksiyonla- rının ilerlemesi ile LIB iç yapısı bozulur ve ayırıcı eriyerek kısa devreye neden olur. Ekzotermik reaksiyonun sonucunda ortama H2, HF, CO, CO2, C2H4, POF3, PF5, SO2 gibi zehirli, boğucu, yanıcı ve patlayıcı gaz salınımı gerçekleşir. Bu gazlardan etkilenmemek için kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanılmalı ve güvenli havalandırma yapılması gerek- mektedir. Yanıcı gazlar ortama yayıldıktan sonra kolayca tutuşabilmekte dolayısıyla yangına sebebiyet vermektedir. Bu sebepten LIB yangınlarına karşı doğru söndürme maddesi kullanılmalıdır. Birçok firma bu yangınların söndürülmesi için çalışmalar da bulunmuşlardır. Federal Havacılık İda- resi (FAA) tarafından 3 farklı söndürme maddesi deneyleri yapılmıştır. Araştırma su gibi sulu söndürme maddelerinin (AF-21, AF-31, Sulu AVD vb.) sulu söndürme maddesi olmayanlara kıyasla daha fazla soğutma etkisine sahip olduğu gözlemlenmiştir. [1]. Rao ve arkadaşların yapmış olduğu deneyde HFC-227ea söndürme maddesinin CO2 VE kuru kimyevi toz (KKT) gibi söndürme maddelerine kıyasla daha etkili söndürme gerçekleştirdiği görülmüştür [2]. Liu ve arkadaşları yaptığı deneyde yeterli dozda C6F12O söndürme maddesinin LIB yangınlarını bastırmada etkili fakat soğutma etkisinin mükemmel olmadığı görülmüştür [3]. Lityum demir fosfat bataryalar LIB’lere göre yangın tehlikesi daha azdır. MAKALE DOĞAN KAZAK ASELSAN A.Ş. İtfaiye Görevlisi, Yangın Danışmanı, İş Güvenliği Uzmanı