39 YANGIN ve GÜVENLİK • Mart / 2024 MAKALE • Tahliye zorluğu: Bir genelleme yapılırsa, yüksek bir binada yüksek olmayan bir binaya kıyasla çok daha fazla kullanıcı bulunmaktadır. Buna ek olarak, yüksek bir binada dikey kaçış mesafesinin çok daha uzun olduğu düşünülürse, kullanıcıların güvenli bir yoldan tahliyesi çok daha zor bir konu olarak değerlendirilecektir. • Yangın süresinin yüksek olmayan binalara kıyasla daha uzun olması: Yüksek binalar geniş bir alana sahip olduğu ve de içlerinde barındırdıkları yangın yükü fazla olduğu için bu tür binalarda yangınlar diğer binalara daha uzun sürmektedir. Bu durum bazen, yangının yakınlardaki binalara sıçramasıyla da sonuçlanabilmektedir [11]. Binanın tahliyesi bakımından değerlendirildiğinde, güvenli koşul tüm kullanıcıların bina dışına erişmesi olarak görülmektedir. Bu süre ne kadar kısa ise bina o kadar güvenli sayılmaktadır [1]. Yüksek binalardaki uzun kaçış mesafeleri ve görece kısıtlı güvenli kaçış yolları göz önünde bulundurulduğunda, merdivenlerin dış alan gibi ya da başka bir deyişle yangının etkilerinden uzak güvenli bir sığınak gibi davranması elzemdir. Bu kaçış merdivenleri, binanın içinde veya dışında, kullanıcılara güvenli bir kaçış imkanı sağlamak zorundadır. Bu merdivenler, tolere edilebilir kaçış süresini yapısal elemanların ısınma ve yıkılma süresi göz önüne alındığında artırmaktadır. Bu durum farklı tahliye stratejilerinin oluşması için zemin hazırlamıştır. 2.2. Dumanın Yüksek Binalardaki Hareketi Yüksek binalar, yüksek olmayan binaların maruz kalmadığı doğal kuvvetlerden önemli bir düzeyde etkilenmektedir. Baca etkisi ve bina dışındaki rüzgarların yüksek binaya etkisi, yüksek olmayan binalara kıyasla, çok daha etkili ve önemlidir. Baca etkisi, dışarıdaki sıcaklık farkından kaynaklanan iki kot arasında basınç farkı yaratarak doğal hava akımına sebep olan sıcaklık farkı nedeniyle oluşmaktadır. Yüksek binalarda bu etki bina çevresini kaplayan havanın sıcaklık farkından dolayı bu etki daha hissedilebilirdir. Yüksek binalarda, binanın doğal yapısı nedeni ile bu baca etkisini tamamen ortadan kaldırmanın ya da etkisini azaltmanın bir yöntemi bulunmamaktadır. Ancak, yangın ve can güvenliği önlemleri tasarlanırken (örneğin merdiven basınçlandırma sistemleri) bu etki göz önüne alınmalı ve gerekli düzenlemeler en başta buna göre yapılmalıdır. Eğer baca etkisi doğru bir biçimde tasarımın en başında ele alınmazsa önemli sorunlara neden olabilir. Örneğin: • Bina ne kadar yüksek olursa, üst katlardaki ve zemin kattaki hava arasındaki basınç farkı o kadar büyük olur. Bu basınç farkı, tabanda yüksek rüzgar hızlarına neden olarak geleneksel menteşeli kapıların açılıp kapanmasını zorlaştırır. Aslında baca etkisi, dönel kapıların yüksek binalarda kullanılmasının başlıca nedenlerinden biridir. • Atriumların geniş, açık yapısı; atriumda çıkacak bir yangın durumunda tüm atriumlu galeri yapısını dumana karşı savunmasız hale getirir. Zemin seviyesindeki bir yangın, tavanda biriken ve her katı geçerek yükselen bir duman ve sıcak hava bulutu oluşturur. Duman biriktikçe bina sakinlerinin çıkışını daha da zorlaştırır ve yangın ne kadar uzun süre devam ederse duman ve sıcak hava o kadar alçalır. 2.3. Rüzgar Etkisi Rüzgarlar binada yangın ve duman yayılımını büyük ölçüde etkileyebilir. Yüksek binalarda farklı kat yüksekliklerine bağlı olarak, rüzgar şiddeti ve yönü radikal bir şekilde değişim gösterebilir. Rüzgarın yönünün ve hızının binanın alt katlarında bulunan bir kotta ve daha yüksek kotlarda çok farklı olabileceği bilinmektedir, ancak günümüzde bu farkı ölçebilecek veya tahmin edebilecek herhangi bir yöntem bulunmamaktadır [13]. Bir binada rüzgarın yangın ve duman yayılımı üzerindeki etkisini azaltmanın en etkili yolu, bina cephesini olabildiğince hava akışına dayanıklı bir şekilde inşa etmektir. Bu yöntemin başarısı tasarım ölçütlerine, bina cephesi için seçilmiş malzemelerin kalitesine ve işçiliğe bağlıdır. Sayılan ölçütlerin başarılı bir şekilde hayata geçirilmesi, rüzgar yönünün ve hızının bina içindeki hava akışına en az şekilde etki etmesinin sağlanması ve tasarlanan duman kontrolü sistemleri üzerinde rüzgarın negatif etkisinin üstesinden gelinmesi için elzemdir. Şekil 3. Yüksek binalardaki baca etkisi [12]
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=