43 YANGIN ve GÜVENLİK • Mart / 2024 MAKALE 3.5. Taşıyıcı Sistem BYKHY’e göre bir binanın taşıyıcı elemanlarının gerek bir bütün olarak ve gerekse her bir elemanıyla, bir yangında insanların tahliyesi veya söndürme süresinde korunmaları için yeterli bir zaman boyunca stabil kalmalarını sağlayacak şekilde hesaplanarak boyutlandırılması ve yapı elemanları ile birleşik olarak kullanılan mamuller dâhil olmak üzere, yapı elemanlarının yangın karşısındaki tepkileri ve dirençleri için ilgili yönetmelikler ve standartlar esas alınarak tasarlanması gerekmektedir. Yaygın kullanılan tüm çelik yapısal elemanlar (çelik kiriş, aşık veya kolon) yangına maruz kaldıklarında dayanım güçlerinin bir kısmını kaybederler. Ağır yük altındaki çelik elemanlar, 540 °C civarındaki sıcaklıklarda, kalitesinden bağımsız olarak taşıyıcılığın tasarımında göz önünde bulundurulmuş olan güvenlik payını kaybedecektir. Binanın çelik taşıyıcı sistemini yangından korumak için şu önlemler uygulanmaktadır: • Sprey Uygulamalı Reaktif Koruma (Şişen Boyalar): Çelik kısımların belirtilen sıcaklıkların altında tutulması için çelik kolonlar, belirli miktarda şişen boya ile boyanır. Gerekli olan boyanın kuru film kalınlığını (DFT) belirlemek için çelik sıcaklığını, kritik sıcaklıkların altında tutmak gerekmektedir. • Sprey Uygulamalı Reaktif Olmayan Koruma (Harçlı kaplamalar): Yöntem reaktif yangına dayanıklılık yöntemine çok benzemektedir, ancak malzeme harç biçimindedir ve şişmez. Malzemenin kalınlığı şişen boyadan çok daha fazladır. Yine, bu yöntemin amacı çelik sıcaklıklarını kritik değerin altında tutmaktır. • Levha Kaplaması (Alçı levha veya kalsiyum silikat levha kaplaması): Çelik kolonların etrafına yangına dayanıklı alçı levhalar veya kalsiyum silikat levhalar uygulanabilir. Taşıyıcı elemanlara yangından korunma önlemlerinin uygulanmasının temel amacı, tahliye devam ederken, bu süre boyunca binada kalması gerekebilecek kullanıcılar için riski en aza indirmektir. İkincil olarak da arama veya kurtarma operasyonlarında bulunabilecek itfaiyeciler için riski azaltmak; tabanın üzerindeyken çökmesi sonucu itfaiye çalışanlarına zarar vermesini engellemek de amaçlarından bazılarıdır. 3.6. Duman Kontrolü Yukarıda binanın tahliyesi ile ilgili gereklerin anlatıldığı bölümde de bahsedildiği üzere yüksek bir binadaki kaçış merdivenleri anahtar bir rol oynar ve kaçış güvenliği açısından dumandan ari olması, bir gereklilikten öte zorunluluktur. Benzer şekilde bu merdivenler itfaiyecilerin binaya güvenli bir şekilde girmesine ve başarılı bir yangınla mücadele operasyonu hattı oluşturmasını sağlamak için diğer önlemlerle birlikte merdivenin yangının her anında dumansız olması gerekir. Bu yüzden yüksek binalarda duman kontrolü açısından en önemli yer merdivenlerdir. Yüksek binalarda merdivenlerde duman kontrolü için doğal havalandırma kullanıldığında yukarıda da bahsedilen baca etkisi veya rüzgar etkisi gibi olgulardan etkilenip talep edilen hava basınçlarını merdivenlerde yakalamak mümkün olmayabilir. Özellikle yer seviyesinden 30 m yükseklikteki katlara hizmet veren merdivenlerde doğal duman tahliyesi genellikle önerilmez. Önem sırasına göre yüksek binalarda kullanılan duman kontrolü yöntemleri şöyledir: • Merdiven basınçlandırma: Çok katlı veya yüksek binalardaki kaçış merdivenleri, duvar boşluklarından ve erişim sağlamak için açılan kapılardan duman sızıntısını önlemek için basınçlandırılır. Burada istenen basınç geçerli yerel ulusal yönetmeliklere göre ülkeden ülkeye farklılık gösterebilir ancak tipik olarak 25-50 Pa aralığında basınç gerektirir. Şekil 9. Cephede dikey yangın yayılımı [1] Şekil 10. Yangına dayanıklı spandrel ve yakın aralıklı sprinkler uygulaması [20] (a) Cephe dışında yayılım (a) Cephe içinde yayılım Eriyerek düşme, açılma Uygun olmayan kapatma
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=