35 YANGIN ve GÜVENLİK • Nisan / 2024 MAKALE uygulanması gerekmektedir. Herhangi bir sıcak tekerleğin çok hızlı bir şekilde soğutulması, bilhassa lokalize edilmiş ise, tekerleğin patlamasına sebebiyet verebilecektir. Sert su akışları son çare olarak kullanılabilecektir. Sıcak frenleri soğutmak üzere su sisi veya dolaylı sert akış kullanılabilecektir. Kuru kimyasal etkili bir yangın söndürücü madde olmakla birlikte, bu tür yangınlarda etkili bir madde olarak tavsiye edilmemektedir. • Roket motor yangınları: Bazı sivil ve askeri hava araçları, acil durumdan yedek itiş sağlamak amacıyla veya jet motorlu kalkış (JATO) amacıyla, yardımcı roket motorları ile donatılmaktadır. Bunlar, genellikle, kaportaya, gövde kuyruk konisine, gövdenin göbeğine ya da yan taraflara veya gövdenin altına monte edilmektedir. Herrhangi bir yangının, roket motorlarını çevrelemesi halinde, ilgili bölgeye yaklaşırken dikkatli olunmalıdır. Motorların ateşlenmesi gerektiği durumlarda, motorların söndürülmesine yönelik herhangi bir girişimde bulunulmamalıdır. Roket motorları etrafındaki yangının kontrol altına alınması amacıyla, su veya köpük etkili bir şekilde kullanılabilecek olmakla birlikte, roket yakıtında bulunan bağımsız oksitleyiciden dolayı, motorlar söndürülemeyebilecektir. Kısa bir süre içerisinde oldukça yoğun bir şekilde yanmaktadırlar; ancak, önemli derecede hasara sebebiyet vermeyeceklerdir; çünkü odaları o kadar iyi yalıtılmıştır ki motorları ateşlemek oldukça yoğun bir ısı uygulamasıyla birkaç dakika almaktadır. Bu ısı, normalde, roket motorları ateşlenmeden önce onarılamaz bir hasar oluşturmuş veya ölümcül olayların meydana gelmesine sebebiyet vermiş olacaktır. Herhangi bir yangının meydana gelmemesi halinde, ateşleyiciler ve ateşleme kabloları, ateşleme kabloları sistemine giren elektrik kaçağından kaynaklanan istenmeyen tutuşma olasılığını azaltmak amacıyla, mümkün olan en kısa süre içerisinde, uygun bir şekilde eğitilmiş personel tarafından, çarpışan uçakların kullanılmamış roket motorlarından sökülmelidir. • Sıkışmış motor yangınları (piston): Motor yangınlarının, kaporta içerisinde sıkışmış olması, ancak, hava aracı yangın söndürme sistemi ile kontrol altına alınamaması halinde, sudan veya köpükten daha etkili olmaları sebebiyle, kaportanın içerisine öncelikle temizlik maddeleri uygulanmalıdır. Kuru kimyasal kullanılabilecek olmakla birlikte, uçağın daha fazla zarar görmesine sebebiyet verebilecektir. Bitişik hava aracı yapılarını soğuk tutmak amacıyla, harici olarak/dıştan köpük veya su püskürtülmelidir. Pervanelere dikkatli bir şekilde yaklaşılmalı ve hareketsiz olsalar dahi kesinlikle dokunulmamalıdır. • Sıkışmış türbinli motor yangınları (jet): Türbinli motorların yanma odalarına sıkışmış yangınlar, uçuş ekibinin, motorun dönmesini sağlayacak pozisyonda olmaları durumunda en iyi şekilde kontrol altına alınmakta olup, bu hususun, hava aracı tahliyesi ve diğer emniyet hususları açısından gerçekleştirilmesi güvenlidir. İtfaiyeciler, egzozdan uzak durmak zorunda kalacaklar; ancak yanıcı maddeleri, egzoz alevlerinden korumak zorunda kalabileceklerdir. Türbinli motorların yanma odalarının dışında meydana gelen, ancak, kaporta içerisinde sıkışmış olan yangınlar, hava aracı dahili yangın söndürme sistemi vasıtasıyla en iyi şekilde kontrol altına alınmaktadır. Dahili sistem kullanıldıktan ve türbinin çalışması durduktan sonra yangının devam etmesi halinde, yangını söndürmeye çalışmak için temizlik maddesi kullanılabilecektir. Kuru kimyasal kullanılabilecek olmakla birlikte, uçağın daha fazla zarar görmesine sebebiyet verebilecektir Bitişik hava aracı yapılarını soğuk tutmak amacıyla, harici olarak/dıştan köpük veya su püskürtülmelidir. Diğer maddeler ile kontrol altına alınamadığı sürece ve yangının yayılma tehlikesinin olduğu durumlarda, türbinli motorların giriş veya çıkışında köpük kullanılmamalıdır. İtfaiye personeli, içine çekilmemek amacıyla, herhangi bir türbinli motorun ön ve yan girişinden en az 10 metre uzakta durmalıdır. Jet blast tehlike sahasından kaçınmak amacıyla, uçağın boyutuna bağlı olarak, arkadan 500 metreye kadar uzakta durulmalıdır. • Titanyum yangını kontrolü: Bazı motorlarda, ateşlendiğinde, pek çok itfaiye ekibine temin edilen geleneksel yangın söndürme maddeleri ile söndürülemeyecek olan titanyum parçalar bulunmaktadır. Söz konusu yangının, kaportanın içerisinde sıkışması halinde, aşağıdaki hususların gerçekleşmesi koşuluyla hava aracını ciddi olarak tehdit etmeksizin, yanmalarına izin verilmesi mümkündür: Alevler veya sıcak motor yüzeyleri ile ateşlenebilecek olan herhangi bir dış kaynaklı yanıcı buhar-hava karışımları bulunmadığı sürece ve kaportanın ve etraftaki etkilenen hava yapılarının bütünlüğünü korumak üzere, köpük veya su püskürtüldüğü sürece. • Magnezyum yangını kontrolü: Hava aracı yapılarında magnezyum alaşımlarının bulunması, söz konusu metalin, herhangi bir hava aracı yangına karıştığı durumlarda, yangının söndürülmesine ilişkin ilave sorunlar doğurmaktadır. Normal uçak gövdelerinde bulunan magnezyum bazlı komponentlerin formu ve yoğunluğu,
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=