31 YANGIN ve GÜVENLİK • Temmuz-Ağustos / 2024 RAPOR da denetlenmeden, önlem alınmadan ve uygunsuz kullanımları ile hem insan hem de çevre için risk teşkil edebilmektedir. Kimyasal maddeler, tüketici mallarının yanı sıra, tarım, imalat, inşaat ve hizmet sektörlerinin de önemli üretim bileşenlerindendir. Bu maddelerin taşınması, depolanması, üretimi, kullanımı ve bertarafı sırasında oluşabilecek bir uygunsuzluk/arıza ve benzeri nedenlerle meydana gelebilecek kazalar ağır tahribata yol açma potansiyeli taşımaktadır. Tehlikeli kimyasallar patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, zehirli (toksik), çok zehirli, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme için zehirli ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip madde ve/veya karışımları kapsamaktadır. Tehlikeli kimyasallar sadece bu maddeleri doğrudan kullanan kişi ya da işletmeleri değil, olası endüstriyel kazalar halinde kitleleri, çevreyi ve doğal yaşamı etkileyebilecek potansiyele sahiptir. Yaşanan kazalar çalışanlarda ve/veya bölge sakinlerinde can kayıplarına, yaralanmalara sebep olmakta; havayı, suyu, toprağı, hayvanları kısacası doğayı olumsuz etkilemekte ve zarar vermektedir. Kimyasal kaynaklı olan endüstriyel kazalar genellikle yangın, patlama ve kimyasal yayılım şeklinde meydana gelmektedir. Yanma, oksijen ile yanıcı maddenin belli bir orandaki karışımının tutuşturma kaynağı ile birleşmesi sonucu oluşan kimyasal tepkimedir. Patlama ise yanıcı maddenin tamamının veya büyük bir kısmının hızla yanması sonucu bir şok dalgası oluşturan kimyasal reaksiyon olarak tanımlanır. Yanıcı maddeler; gaz, buhar, sis veya toz şeklinde olabilir. Patlamalar kimyasal olduğu gibi fiziksel nedenlerle de olabilmektedir. Bu tür patlamalar genellikle basınç artışı sonucu gerçekleşmektedir. Yangın sonucunda patlamalar gerçekleşebildiği gibi patlamaların sonucunda da yangınlar tetiklenebilmekte, ayrıca yanma tepkimesi sonucu ortaya çıkan gazlar boğucu, zehirleyici vb. olumsuz etkiler yaratabilmektedir. Yangınlar ve patlamalar önüne geçilemez olaylar değildir. Uzman kişilerce bilimsel ve teknolojik kökenli yangın, proses ve iş güvenliği tedbirleri ile endüstriyel yangın ve patlamaların birçoğu önlenebilir, insana/ çevreye olan etkileri azaltılabilir. Her endüstriyel tesisin yangın ve patlama riski farklı boyutlarda olmasına rağmen havadaki oksijen oranının yeterli seviyelerde olduğu, yanıcı/patlayıcı malzemelerin bulunduğu bütün tesislerin yangın çıkma potansiyeline sahip olduğunun kabul edilmesi, yangın güvenliğinin ilk adımı olmalıdır. Yangın ve patlama güvenliğinin sağlanmasında yanıcı malzemeler ve tutuşturma kaynaklarının kontrollü kullanımı gerekmektedir. Yanıcı malzemelerin temel depolanma kurallarına uyulmaması, açık alev vb. işlerde iş izni sisteminin olmaması veya etkin olarak kullanılmaması gibi faktörler endüstriyel yangın ve patlamaların en önemli sebeplerindendir. Amerika Birleşik Devletleri’nin Ulusal Yangından Korunma Kurumu’na (National Fire Protection Association) göre endüstriyel yangınların beş temel sebebi vardır. Bu sebepler; yanıcı tozlar, sıcak işler, yanıcı sıvılar ve gazlar, hatalı ekipman ve makineler, elektriksel tehlikeler olarak belirlenmiştir. Belirtilen bu sebepler değerlendirildiğinde, toz patlamaları, yanıcı sıvı ve gazlar için koruyucu uygulamaların önemi anlaşılmaktadır. Elektriksel tehlikeler ise zarar görmüş kablolar, aşırı yüklenmiş priz veya devreler, aşırı uzun ve eklemeli uzatma kabloları, statik boşalma olarak sınıflandırılır. Ülkemizde çıkan yangınlarda da bu beş temel sebebi sıklıkla görmekteyiz. Son dönemde ekonomik kriz koşullarının da etkisiyle, endüstriyel yangınları firmaların sigorta şirketlerinden para alabilmek için bilinçli olarak çıkardıkları kamuoyunda sıkça dile getirilmektedir. Söz konusu iddianın günümüzde ve hatta geçmişte hiç gerçekleşmediğini söylemek doğru olmaz ancak endüstriyel yangınların çoğunluğunu bu şekilde yorumlamak da sağlıklı bir bakış açısı değildir. Yangınların bilinçli çıkarıldığı iddiası her yangın için ayrı ayrı kanıtlanmaya muhtaçtır. Endüstriyel yangın, patlama ve diğer büyük endüstriyel kazaların en büyük sebebinin proses ve iş güvenliği tedbirlerinin yeterli olmaması olduğu unutulmamalıdır. 2. ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ 2023 Yılı Endüstriyel Yangın ve Patlamalar Raporu hazırlanırken önceki yıllara ait raporlara göre veri kaynakları arttırılmaya çalışıldı. Basından tarama işlemini yaparken ulusal ve yerel basına düşen hiçbir haberi atlamamak için uğraş verildi. Basının haricinde, bilgi edinme kanunu kapsamında çeşitli devlet kurumlarından yangın ve patlamalar konusunda bilgi talep edildi. Bütün il belediyelerinin İtfaiye Daire Başkanlıklarına bilgi edinme kanunu kapsamında e-posta veya CİMER aracılığı ile yazı yazılarak 2023 yılı içerisinde kendi illerinde yaşanan endüstriyel yangın ve patlamalar ile ilgili bilgiler talep edildi. Resmi kurumların yanı sıra birçok sigorta şirketinden de e-posta aracılığı ile 2023 yılı içerisinde tespit ettikleri endüstriyel yangın ve patlamalar ile ilgili veriler talep edildi. 2023 Yılı Endüstriyel Yangın ve Patlamalar Raporu‘nun hazırlık aşamasında veri tabanlarında olan bilgileri bizlerle paylaşan kurumlar Tablo 2 ‘de belirtilmiştir. Bilgi talep edilen diğer il belediyeleri ve kurumların bir kısmı kendi sorumluluk alanlarında endüstriyel yangın ve patlama olmadığını belirtmiş veya raporun son düzenleme tarihine kadar tarafımıza dönüş yapmamıştır. Bu minvalde talebimize geri dönüş yapan ve çalışmaya katkı sunan tüm kurumlara teşekkür
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=