28 YANGIN ve GÜVENLİK • Kasım-Aralık / 2024 açıklıklar küçükse ya da basınç farkı açıklıkların boyutlarına göre büyükse, hava girişinin bir açıklıktan çıkışının ise başka bir açıklıktan gerçekleşmesi söz konusu olabilir. Ancak, açıklıklar büyükse ve basınç farkı açıklıkların boyutlarına göre küçükse, hava aynı açıklıktan hem giriş hem de çıkış yapabilir[2]. Tüm binalar, farklı derecelerde hava alır ve birçok durumda rüzgar, binadaki yangın gazlarının hareketi üzerinde büyük bir etki yaratabilir. Rüzgar basıncı, rüzgar hızının karesiyle doğru orantılıdır. Bu, örneğin rüzgar hızı 1 m/s’den 10 m/s’ye çıktığında, rüzgarın etkisiyle oluşan basıncın 0.4 Pa’dan 40 Pa’ya veya 0.6 Pa’dan 60 Pa’ya çıkacağı anlamına gelir (bunlar tipik değerlerdir). Dikey yüzeylerde (duvarlarda) rüzgarın etkisiyle rüzgar tarafında pozitif bir basınç, rüzgarın ters tarafında ise negatif bir basınç meydana gelir. Rüzgarın ters tarafındaki negatif basınç, rüzgar tarafındaki pozitif basıncın yaklaşık yarısı kadardır[2]. Yer yüzeyiyle olan sürtünme nedeniyle rüzgar hızı yükseklikle değişir ve bu da basınçta değişikliklere yol açar. Sürtünme, yüzeyin türüne bağlı olarak farklılık gösterir. Rüzgar, yerleşim alanlarında açık alanlara kıyasla farklı şekilde hareket edebilir. Caddelerde, rüzgar sıkışabilir ve beklenenden daha yüksek hızlara ulaşabilir. Ayrıca, yerleşim alanlarında oluşan turbulans nedeniyle rüzgar yön değiştirebilir. Açık alanlarda (meydanlar ve parklar) ve birkaç sokağın birleştiği noktalarda da karmaşık rüzgar koşulları ortaya çıkabilir[2]. TAKTIKSEL YANGIN HAVALANDIRMASI Yangın havalandırmasının amacı, yangın sırasında binalarda oluşan basınç ve sıcaklık koşullarını değiştirerek yangın gazlarını dışarı atmayı sağlamaktır. Basınç ve sıcaklık koşulları, yangın havalandırmasının nasıl uygulandığına bağlı olarak farklı şekillerde değiştirilebilir. Temelde, yangın havalandırması iki ana şekilde uygulanabilir: yatay ve dikey olarak; ancak bu yöntemler, mekanik yangın havalandırmasıyla da birleştirilebilir. Belirli durumlarda, sis nozulu havalandırması da kullanılabilir[2]. YATAY YANGIN HAVALANDIRMASI Bu yöntemde çıkışlar, yangının bulunduğu seviyeye yerleştirilir, böylece yangın gazlarının yatay bir şekilde dışarıya çıkması sağlanır. Bu tür havalandırma genellikle apartman yangınlarında veya çatıya açıklık açmanın zor olduğu, cam tavanlar ya da havalandırma delikleri bulunmayan bazı sanayi yapılarına uygulanabilir[2]. DIKEY YANGIN HAVALANDIRMASI Bu yöntemde çıkışlar, genellikle binanın en üst seviyesinde, yani yangının üst kısmında yer alır, bu sayede yangın gazlarının dikey olarak dışarı çıkması sağlanır. Çıkış, çoğunlukla çatıda bir açıklık açılarak veya mevcut pencereler, açıklıklar, havalandırmalar ya da kapaklar kullanılarak yapılır[2]. MEKANIK YANGIN HAVALANDIRMASI Bu tür havalandırma genellikle pozitif basınçlı ya da negatif basınçlı sistemler şeklinde uygulanır. Mekanik havalandırma, yatay ya da dikey havalandırma sağlamak için açıklıkların açılmasıyla birlikte kullanılabilir[2]. Yangın havalandırmasının etkileri için kritik olan bir faktör, önlemin uygulandığı anda yangının yakıt kontrolü mü yoksa havalandırma kontrolü mü altında olduğudur. Yakıt kontrolündeki bir yangın, esasen yakıtın miktarı ve konumuna bağlı olarak kontrol edilirken, havalandırma kontrolündeki bir yangın, genellikle yangının havaya erişimiyle kontrol edilir. Yangın havalandırması, yangının erken aşamalarında, yani yangın hala yakıt kontrollüyken uygulanabiliyorsa, havalandırma kontrolünü engelleyebilir veya en azından geciktirebilir. Bu, sıklıkla yangının tamamen gelişmesinin önlenebileceği veya en azından geciktirilebileceği anlamına gelir. Güçlü ve hızlı bir söndürme müdahalesiyle birleştirildiğinde, yangın daha hızlı ve daha kolay söndürülebilir. Yangının yayılmasını engellemek daha kolay olur ve böylece yangının yol açtığı zarar daha etkili bir şekilde kontrol altına alınabilir[2]. Hava fazlası ile yanan bir yangına, örneğin açık alanda veya çok büyük açıklıkları olan bir odada meydana gelen yangına yakıt kontrollü yangın denir. Ek açıklıkların (örneğin bir kapının açılması) yangın sürecini önemli ölçüde etkilememesi, dolayısıyla yangının yoğunluğunu artırmaması söz konusudur (S. Svennson, 2018). Bir yangının başlangıcında genellikle yangın yakıt kontrollüdür; ancak yangın tam olarak geliştiğinde, genellikle havalandırma kontrollü hale gelir. Flashover (ani alevlenme), bu geçişi, yani yakıt kontrolünden havalandırma kontrolüne geçişi temsil eder[2]. Yangının yoğunluğu, yakıt ve hava hacminin yanı sıra bu iki bileşenin oranına bağlıdır. Yangın, hava erişimine göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Örneğin, kapalı bir odada veya küçük açıklıkları olan bir odada hava eksikliğiyle gerçekleşen yangına havalandırma kontrollü yangın denir. Oda yeterince sıcaksa, yangının tüketebileceğinden fazla pirolitik gaz (yanıcı gaz) üretilecektir. Bu gazlar odada birikerek sıkışır. Eğer bir kapıaçılırsa, yangına daha fazla hava sağlanır, böylece daha fazla yakıt yakılabilir ve yangının yoğunluğu artar. Belirli koşullar altında, biriken yanmamış gazlar ateş alarak yanmaya başlayabilir. Bu yangın, ya odanın içinde, ya da odanın dışında, hatta her iki alanda birden meydana gelebilir[2]. Yangın ve kurtarma operasyonları sırasında, yangın havalandırmasının mümkün olan en kısa sürede uygulanması MAKALE
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=