32 YANGIN VE GÜVENLİK • MART - NİSAN / 2025 MAKALE MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMLARDA ELEKTRİK TESİSATI(*) 1. GİRİŞ Elektrik tesisatının tasarlanmasıyla birlikte doğru ekipman seçiminin yanında patlayıcı ortamlarda kullanılacak kablonun seçiminden ex-proof ekipmana bağlantısına kadar ex-proof özelliği sağlayabilmek için birçok teknik detay vardır. Alınan bu tedbirler düzenli aralıklarla ve işyerindeki önemli değişikliklerden sonra yeniden gözden geçirilir. Bu gözden geçirme İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğindeki şartlar altında TSE EN 6007917 standardına göre yapılmalıdır. Patlayıcı ortam oluşan tesislerin kimler tarafından tasarlanacağı, projelendirileceği, kurulumunun yapılacağı ve kontrol edileceği güvenlik açısından çok önemlidir. Patlayıcı ortamlardaki elektrik tesisatı farklı olduğu ve özel bir bilgi birikimi gerektirdiğinden konuya ilişkin eğitim almamış bir personelin inisiyatifine bırakmak doğru olmayacaktır. Bu tesisatları projelendirecek, yapımında çalışacak uygulamacıların ve Periyodik kontrolleri yapacak teknik personelin sertifikalı olması gerekmektedir. Elektrikli cihazlar, atmosferinde tehlikeli konsantrasyonda ve miktarda yanıcı gazlar, buharlar, sisler, tutuşabilen lifler veya toz gibi cisimlerin bulunabileceği alanlarda tesis edildiğinde, normal çalışmada veya belirli arıza şartlarında üretilen arklar, kıvılcımlar veya sıcak yüzeylerin tutuşması ile meydana gelebilecek patlama olasılığını azaltmak üzere koruyucu tedbirler uygulanır [1]. Elektrik tesisatının dikkatli tasarımlanması ile, genellikle elektrikli cihazların birçoğunun daha az tehlikeli olan veya tehlikeli olmayan alanlara konulması mümkündür. Bir patlama meydana gelmesi için patlayıcı ortamın ve bir tutuşturma kaynağının birlikte bulunması gerekir. Koruyucu tedbirler, elektrik tesisatının bir tutuşturma kaynağı haline gelebilmesinin kabul edilebilecek seviyeye indirilmesine yardım eder. 2. EKİPMAN SEÇİMİ Elektrik tesisatının tasarlanmasıyla birlikte doğru ekipman seçimi de önemlidir. Ekipman seçimi için bir takım ön bilgilere ihtiyaç vardır. Bunlardan en önemlileri; 1. Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması, 2. Bu bölgelerin gaz veya toz grupları, 3. Bu bölgede müsaade edilen en yüksek cihaz dış yüzey sıcaklıklarıdır. Ekipman seçiminde ve projelendirme aşamasında yapılan en belirgin hata; tehlikeli bölge içinde kalan ekipmanların çizimlerde veya malzeme keşif listelerinde ex-proof özellikli olarak ifade edilmesidir. Öyle elektrikli ekipmanlar var ki ex-proof özellikte üretilmesi imkansızdır veya çok yüksek maliyetler gerektirir. Bu yüzden tehlikeli sahalarda elektrik tesisat projelendirilmesinden önce muhakkak tesisin tehlikeli saha planı ve sınıflandırılmaları istenmelidir. Tehlikeli saha planı mevcut ise tesisin yüksek gerilimli ve güç dağıtım ünitelerinin olduğu transformatör merkezi ve pano odalarının güvenli bölgeye tesis edilmesi mümkün olacaktır. Çünkü kesintisiz güç kaynağı (UPS), devre kesici ve hız kontrol cihazı gibi ekipmanların ex-proof özellikte olanı üretilmemektedir. Belli güçlere kadar otomatik sigorta, kontaktör gibi şalt cihazlarının belli şartlar altında çalışabilecek ex-proof özellikte olanları üretilmektedir. Özellikle dağıtım ve motor kontrol panolarının güvenli bölgeye tesis edilmesi, enerjinin kullanıcıya uygun kablo ile taşınması elektriksel güvenlik ve maliyet açısından daha uygun olacaktır. Standart TSE EN 60079-14, Madde 4.1 Genel Kurallar bölümünde “Elektrikli cihazlar, uygulanabilir olduğu sürece, tehlikesiz alanlara yerleştirilmelidir. Bunun yapılamadığı yerlerde, uygulanabilir en az tehlikeli alanlara yerleştirilmelidir.” [1] önermesi bulunmaktadır. Kullanılacak ekipmanların da yürürlükteki yönetmelikler gereği MURAT YAPICI ELEKTRİK MÜHENDİSİ / TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI İZMİR ŞUBESİ (*) Uluslararası Katılımlı Yangın Sempozyumu ve Sergisi 2024 Bildirilerinde yayınlanmıştır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=