39 YANGIN VE GÜVENLİK • MART - NİSAN / 2025 ÇEVİRİ olarak belirlenmiştir. Son olarak, ofis binalarında yangın tahliyeleri için karar alma modelleri geliştirilmiş ve öğrenciler ile çalışanların eylemleri anketler ve videolar kullanılarak değerlendirilmiştir. Katılımcılar, bir dizi seçenek arasından karar vermek zorunda kalmışlardır (örneğin, faaliyetlerine devam etmek, daha fazla bilgi aramak, beklemek, yangınla yüzleşmek veya tahliye olmak). Birey türüne göre iki model geliştirilmiş ve alınan kararlar tahliye için belirleyici değişkenler olarak kullanılmıştır. Bu çalışmalara rağmen, bina yangınlarında ön tahliye davranışını tahmin etmek için veri odaklı modelleme yaklaşımlarına ilişkin genel bir eksiklik bulunmaktadır. Bildiğimiz kadarıyla, önceki tahliye modelleme yaklaşımlarının çoğu, tahliye kararlarını etkileyen çevresel ve bireysel faktörleri içeren kapsamlı birçok faktörlü bakış açısından yoksundur. Fiziksel çevre, tahliye prosedürleri ve toplumsal etkinin birbiriyle ilişkisini anlamak, bina yangınlarında insan davranışına dair bilgilerimizi geliştirmek için kritik öneme sahiptir. Bu amacı gerçekleştirmek için çeşitli girişimlerde bulunulmuştur. Araştırmacılar, fiziksel ortamların, sosyal bağlamların ve yaş, eğitim, cinsiyet gibi sosyodemografik faktörlerin tahliye davranışı üzerindeki etkisini analiz etmişlerdir. Ancak, insanların tahliye kararlarını etkileyebilecek (katkıda bulunabilecek veya engelleyebilecek) faktörleri belirlemek ve değerlendirmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Özellikle, birden fazla faktörün kapsamlı bir şekilde analiz edilmesi, sosyodemografik faktörlerin daha ayrıntılı incelenmesi ve tahmine dayalı modellerin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, bu çalışma basit ve karmaşık ortamları, üç sosyal etkileşim seçeneğini ve ilgili sosyodemografik faktörleri analiz için öngörücü değişkenler olarak seçmiştir. Şu ana kadar yangın sırasında insan davranışını ölçmek için vaka çalışmaları, mülakatlar, tatbikatlar ve deneyler dahil olmak üzere çeşitli yöntemler geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Son yıllarda, sanal gerçeklik teknolojisi, insan davranışını araştırmak için umut verici bir yaklaşım olarak ortaya çıkmıştır. Sanal ortamlar, araştırmacıların değişkenleri gerçekçi bir ortamda manipüle etmelerine ve kontrol etmelerine olanak tanırken, katılımcıları riske atmadan veya özel hayatlarına müdahale etmeden çalışmayı mümkün kılmaktadır. Araştırmacılar, acil durum senaryolarında insan davranışını incelemek için giderek daha fazla sanal ortamlar kullanmaktadır. Bu çalışmada, Pathfinder’ın 3D görselleştirme yetenekleri ve Psytoolkit deney platformunun birleştirildiği çevrimiçi bir deney kullanılmıştır. Deney tasarımı iki bölüme ayrılmıştır: altı deneme ve bir sonrası anket. Katılımcılar, farklı koşullar altında yangın alarmı durumlarıyla karşı karşıya kalmış ve iki seçenek arasında seçim yapmaları istenmiştir: kalmak veya tahliye olmak. Lojistik regresyon, faktörler ile alınan kararlar arasındaki ilişkiyi modellemek için kullanılmıştır. 2. METODOLOJI Bu bölüm, bu çalışmada kullanılan metodolojiyi açıklamaktadır. Araştırma tasarımı, veri toplama yöntemleri, katılımcı özellikleri, veri analiz teknikleri ve etik hususlar hakkında kapsamlı bir genel bakış sunmaktadır. 2.1. Tasarım Çevrimiçi deney, yangın alarmı sırasında tahliye kararlarını etkileyen çevresel ve sosyodemografik faktörleri incelemiştir. Deney, her biri konum ve sosyal faktörleri içeren altı farklı deneme (video ve tahliye kararı) ve bir anketten oluşmuştur. Konum faktörü, alarm çaldığında katılımcının bulunduğu konumu temsil etmektedir: Açık alan veya Kapalı alan. Şekil 1, katılımcıların videoyu izlediği ortamı, başlangıç noktasından açık alana veya odaya kadar olan süreci göstermektedir. Sosyal faktör üç koşulla temsil edilmiştir: Bireysel (katılımcılar yalnızdır), Grup Tahliye (tahliye olan sanal bireylerle birlikte) veya Grup Kal (kalan sanal bireylerle birlikte). Deney sırasında, katılımcıların tahliye kararları kaydedilmiş ve tahliye olma veya kalma arasında seçim yapmalarına olanak sağlanmıştır. Katılımcılar, deneyin amacını bilmiyordu ve yalnızca altı denemeden birine katılmışlardır. Deney ayrıca sosyodemografik bilgileri (cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi, meslek ve fiziksel uygunluk seviyesi) ve önceki yangın güvenliği deneyimlerini (daha önce tatbikatlara katılım, yangın alarmı deneyimi ve önceki eğitim alıp almadıkları) toplamak için bir anket içermektedir. Botların anketi tamamlamasını önlemek için yazılı yanıtlar dahil edilmiştir. 2.2. Geliştirme Cantabria Üniversitesi'ndeki gerçek bir bina, PyroSim kullanılarak 3D modelde sanal olarak oluşturulmuş ve ardından her denemenin simülasyonu ve video kaydı için Pathfinder'a aktarılmıştır. Videolar, katılımcıların seçim yapabilmesi için hem erkek hem de kadın avatarlarla kaydedilmiştir. Gerçek bina alarm sesi kullanılarak deneyin gerçekçiliği artırılmıştır. Şekil 2, kadın avatar seçeneğiyle kaydedilen denemelerden anlık görüntüler göstermektedir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=