teknik bilgiler A.Haluk KADIOĞLU .. L.P. GAZLARININ TUPLERDE ve . . TANKLARDA TEHLiKELi OLMA • NEDENLERi L.P. Gazları dört özelliklerinden ötürü büyük tehlike yaratırlar: 1- Düşük karbon sayılı hidrokarbonlardan (Propan, Bütan) ibaret olup hava ile belli oranlarda karışarak yanıcılık ve parlayıcılık özelliğini gösterirler. 2- L.P. Gazlarının ihtiva ettiği bütün maddeler, gaz olduklarından, sıcaklığa, basınca ve konsantrasyona bağlı olarak, ayrıca bulundukları kabın cinsine ve şekline göre patlayıcılık özelliği gösterirler. 3- L.P. Gazlarının hepside gaz olarak havaya göre ağırdırlar. Bulundukları ortamda serbest hale geçmeleri havayı o ortamdan uzaklaştırmalarına sebebiyet verir. Bu nedenle ortam oksijen açısından fakir bir hal alır. Burada yapılan solunum oksijen yetersizliğinden .dolayı tam olmaz, dolayısıyla teneffüs eden kişi önce sersemler, baş dönmesi, hafif baygınlık ve en nihayet boğulma şeklinde bir ölüme gider. 4- L.P. Gazları basınçla sıvılaştırılmış gazlardır. Bu nedenle herhangi bir sebep yüzünden sıvı halde dışarıya çıktıklarında normal hava basıncına ulaşabilmeleri kolay olmaz ve ani bir genleşme ile hızla buharlaşırlar. Bir maddenin buharlaşabilmesi için mutlaka dışardan ısı alması gereklidir. L.P. Gazlarının gerekli olan bu ısıyı çok kısa bir gazlaşma anında alması mümkün değildir. Isıya ihtiyaçları olduğundan dolayı ısıyı kendi bünyelerinden alarak sıcaklığın son derece ani bir şekilde düşmesine sebep olurlar. Buna örnek: Sıvı karbondioksit (Kritik sıcaklığın altında belli bir basınçla sıvılaştırılmış) normal atmosfere çıkarıldığı zaman - 79 °C de CO, karı dediğimiz çok soğuk bir kütle oluşturur. L.P. Gazları da tıpkı CO2 gibi düşük bir sıcaklık yaratır. Bu sıcaklıktaki bir madde insanın herhangi bir organına teması halinde yanma şeklinde bir donma oluşturur. Gazların yanıcılık ve parlayıcılık özelliği "5adece bulunmuş oldukları ortamdaki yanıcı maddeleri yakarak ortaya çıkabilir. ---- ------- - YANGIN VE GÜVENLİK Fakat, patlayıcılık özelliği için aynı şeyi söyleyemeyiz. Gazları, katı ve sıvılardan ayıran en büyük özellik moleküllerinin çok hareketli olmasıdır. Bunlar bulundukları kaba uygun bir hacim kaplayıp aralarındaki boşluklar, konsantrasyonla ters orantılıdır. Gaz moleküllerin hareketlerinden dolayı göstermiş oldukları en büyük özellik ise basınçtır. Basıncı artıran üç faktör sayabiliriz. İdeal gaz denklemine göre; 1- Konsantrasyonun artması 2- Sıcaklığın artması 3- Hacmin azalması Şu halde basınç sıcaklık ve konsantrasyonla doğru hacimle ters orantılıdır. 1- Konsantrasyon kısaca, belli hacim veya yüzdedeki madde miktarıdır. Bir gaz miktarını artırdığımız zaman yani konsantrasyonu arttırdığımızda, hareket halindeki gaz moleküllerinin kinetik teoriye göre esnek olarak çarpışmalarını hızlandırmış oluruz.Bu çarpışmalar aynı şekilde kabın çeperlerine de etkili olacağından belli bir basınç artması oluşturur. 2- Sıcaklığın artışı basınca ve konsantrasyona bağlı olarak gerçekleşir. Isınan gaz moleküllerinin yapısal düzensizlikleri daha da artar. İşte bu düzensiz hareket madde konsantrasyonuna bağlı olarak etkisini daha fazla göstererek basıncın büyük ölçüde hrtn1asın a neden olur. Bu artış kabın cinsine göre kendini gösterir. Eğer kap gaz basıncına uygun yapıda değilse gazın büyük bir patlama şeklinde dışarıya genleşmesine müsaade eder, bu hızlı çıkış; eğer küçük bir yerde olursa tahribat büyük, büyük bir yerde qlursa daha az bir tahribat görülür. Biz buna BLEVE olayı diyebiliriz. Kabın cinsi önceden içindeki gazın yapabileceği maksimum basınca ayarlanmışsa patlama tehlikesinin önüne geçilmiş olur. 39 SAYl28 --------- ------ -
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=