Karbür/er Su ile teması halinde şiddetli patlama ile reaksiyon verirler. Bu sınıfta tehlike arzeden karbürler; kalsiyum, lityum, potasyum ve baryum karbürdür. Hidrür/er Metaller ile hidrojenin yapmış olduğu bileşiklerdir. Örneğin; sodyum hidrür, lityum hidrür, bor hidrür, kalsiyum hidrür, alüminyum hidrür, lityumalüminyum hidrür vb. Hidrürler, hava ile temasta tutuşmayı meydana getirecek kadar hızlı reaksiyon verirler. Su ile reaksiyonlarında ise şiddetli patlama olur. Oksitler Metal ve ametal oksitler olup su ile reaksiyonları sonucu sırası ile asit ve bazları oluştururken ısı açığa çıkarırlar. Asit ve bazlar tahrip edici maddeler olup reaksiyon esnasında çıkan ısı yangına neden olabilir. Fosfor Beyaz ve kırmızı fosfor olarak ikiye ayrılır. Beyaz fosfor hava ile kolaylıkla oksitlenip kendiliğinden tutuştuğu için çok tehlikelidir. Bu nedenle su altında ve metal kaplarda saklanmalıdır. Kırmızı fosfor, beyaz fosfordan daha az tehlikelidir. Oda sıcaklığında oksitlenmez ve kendiliğinden yanmaz. Ancak oksitleyici maddelerden uzak tutulmalıdır. Sülfürlü Bileşikler Sülfürlü bileşikler içinde yangın tehlikesi arzedenlcr: sodyum ditionit ve sodyum hidrosülfıttir. Özellikle sodyum hidrosülfit yavaşça yanar ve yanma ürünü olan kükürtdioksit ortaya çıkar. Sodyum hidrosülfit nem ve hava ile temas ettiği zaman kendiliğinden ısınıp yakınında bulunan ve yanabilen maddeleri tutuşturabilir. Sodyum ditionit daha az tehlikeli olmakla birlikte hava ile temasta yanma tehlikesi gösterir. AŞINDIRICI (KORROZİF) MADDELER Bu gruba tüm asit ve bazlar dahildir. Bazı asitler su çekici özelliğe sahip olup organik maddeleri karbonize ederek yanabilen maddeler haline getirirler. Bazı durumlarda ise oksitleyici ve yanabilen maddelerle bir karışım yaptıklarında veya sıcak ortamlarda temasları halinde patlamaya neden olurlar. Bazlar, metallerle özellikle alüminyum ile reaksiyona girerek ~idrojen gazı açığa çıkarırlar ve yangına neden olurlar. Ozellikle metallerin tahribine sebebiyet verirler. Susuz veya derişik bazlar suyla temas halinde ısı meydana getirirler. Yangın söndürme anında bu gibi maddelerin üzerine su sıkılmasından kaçınılmalıdır, aksi takdirde daha şiddetli bir yangına neden olunabilir. Sülfür, siyanür vb. gibi maddeler asit buharlarından uzak tutulmalıdır. Aksi takdirde bu gibi maddelerin asit buharları ile teması sonucu zehirli gazların açığa çıkmasına neden olurlar.Aşındırıcı maddeleri depolarken herhangi bir nedenle sıçrayan asit ve bazlar ciltte ve gözde ciddi yan ık! ar meydana getirirler. Bu maddelerin taşınması veya temizlenmesi esnasında eldiven, gözlük, önlük takılarak çalışılmalıdır. ------------ YANGIN VE GÜVENLİK PATLAYICI MADDELER Sürtünme, darbe, ısı ve şok gibi dış etkilerin gerçekleştirilmesi ile hızlı bir şekilde bozunan ve bozunma esnasında infilak olayını meydana getiren maddelere patlayıcı maddeler denir. Bu tür maddeler kendilerine has bir yapıya sahiptirler, baz durumlarda özel karışımlarıda içerebilirler. Patlayıcılar, yasak patlayıcılar ve izin verilebilir patlayıcılar olarak ikiye ayrılır. Yasak patlayıcılar kara ve deniz yolu ile taşınamayan patlayıcılardır. İzin verilebilir patlayıcılar özel veya kamuya ait maden işletmeciliğinde kullanımına izin verilen patlayıcılara uygulanmaktadır. Genel olarak patlayıcılar taşıma kurallarına göre üç sınıfa ayrılır. A sınıfı patlayıcılar, yüksek patlayıcı veya çok tehlikeli patlayıcı maddelerdir. Bunlar: dinamit, nitrogliserin, pikrik asit, kurşun azotür, civa fülminatve ateşleyici lerdir. B sınıfı patlayıcılar, tutuşabilen patlayıcılardır. Dumansız barut, fotografık flaş tozları ve bazı özel yanıcılardır. C sınıfı patlayıcılar, bu iki sınıfın dışında kalanlardır. Patlatıcı maddeler ise madencilik işlerinde kullanılan ticari amaçlı patlayıcı maddelere denir. Patlayıcıların kullanımı kadar, muhafaza edilmeleri de önemlidir. Gerekli şartl arın yerine getirilmesi halinde tehlikesiz gibi görünün bu maddeler, ambalajlarının bozulması ve sızıntı meydana gelmesi halinde tehlike arzederler. Bu durumda, bazen malzemeyi kurtarmaktansa kontrollü imha etmek daha uygun olabilir. Patlayıcıların imha edilmesi durumunda dikkat edilmesi gereken kurallar vardır. Yüksek patl ayıcılar asla kapalı kaplarda ve çukur yerlerde imha edilmemelidir. Özellikleri dinamit ve patlayıcı jelatinler, yanmadan önce aşırı ısınmaya karşı ha ssastırlar ve yanmadan patlayabilirler. İmha işleminin yapıldığı alanda alev ve duman görüldüğü takdirde imha işlemine devam edilmemeli veya imha için başka bir yer kullanılmalıdır. İmha edilen yerde alev ve duman sona ermedikçe, yer soğumadıkça aynı yerde imha işlemi tekrarlanmamalıdır. Patlayıcı maddelerin uygun depolanma şartları altında olmalarına rağmen zaman zaman kontrol edilmeleri gerekir. Renk değişimi, sızıntı, sertlik veya aşırı yumuşama, ambalaj dışında kristal teşekküllü patlayıcıların çok rastlanan bozunma işaretleri olup tehlike hakkında haber vericidir. r-:,0 ll!Jt!I ,ı,ıuıı, _ _•..., ............ t';!ı:~------,-;sıı.-•tt=~---•tt'"'<j~1 l . KAYNAKLAR ! 1) Sox, N.I., 1979, • Oongerous Properties of lndustrial Moferio/s" New York, Van Nostrond Reinhold. ! 2)Bretheric, L., 1979. "Hond book of Reactive Chemico/ Hazards• London, Butherworths. ; 3)Lewis, L.J., 1991."Hazardous Chemicals Desk ı Referans "New York, Van Nostrand Reinhold. 85 SAYI 28
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=