■ YANAN BiNALARDA ÇÖKME TEHLİKELERİ Yangın yerinde, çökme tehlikesi ile sık sık karşılaşılır. Malzeme seçicilerinin, inşaatçıların ve itfaiyecilerin çökme nedenlerini yakından bilmesi gerekir. Bunun için de önce yapı malzemelerinin yangına karşı davranışı, binaların yapı türleri ve yapı malzemeleri ile bina bölümlerinin özellikleri iyi bilinmelidir. 1. GİRİŞ 1. 1 Yapı Malzemelerinin Yangın Direnci Çökme tehlikesi yapı malzemelerinin yangına karşı gösterdiği dirence bağlıdır. Özellikle taşıyıcı malzemelerin yangına karşı davranışları çökme tehlikesi bakımından önemlidir. a) Ahşap Yapı Malzemeleri Bazı avantajları sebebiyle, ahşabın yapı malzemesi olarak kullanıldığına sık rastlarız. Ahşap yüksek basınca dayanıklıdır, çekme mukavemeti ve esneklik gücü iyidir ve ısı iletim katsayısı küçüktür. Yandığı zaman üst yüzeyde odun kömürü kabuğu oluşur. Bu kabuğun ısı iletim katsayısı çok küçük olduğundan, alt kısmdaki bölümlerin buharlaşmasını ve kömürleşmesini engeller. Fakat yüksek ısılarda kömür kabuğu da koruma görevi yapamaz ve kendisi de yanar.Genellikle ahşap kirişlerin ve diğer ahşap yapı malzemelerinin dayanım süresi 20-30 dakikadır. Yanma süresi 20 dakikayı geçince çökmeler başlayabilir.Ahşabın diğer bir avantajı da yandığı zaman çıtırdamasıdır. İyi yetişmiş itfaiyeciler, bu çıtırdama sesinden ahşabın ne zaman kırılacağını anlayabilir. b) Dökme Demir Yapı Malzemeleri Bu yapı malzemesi için en tipik örnek fabrikalarda döküm kirişli bölümlerdir. Dökme demir malzemeler, ısıya karşı çok ılımlı davranır. Sıcaklık 400 °C 'yi geçtikten sonra taşıma gücünü çeliğe nazaran daha az kaybeder ve sıcaklık 1100 °C 'ye geldiği zaman herhangi bir dış değişiklik göstermeden taşıma gücünü tamamen ani bir şekilde kaybeder. Isınmış dökme demire ani su sıkılması durumunda hızlı soğuma sebebiyle daha düşük sıcaklıklarda da taşıma özelliğini kaybeder. c) Çelik Yapı Malzemeleri Çeliğin ısı iletim katsayısı yüksektir. Isınma durumunda çelik gerilim sınırını çok kolay aşabilir. Gerilim sınırı aşıldığında gerilme esnekliği kaybolur ve kalıcı şekil değişmeleri meydana gelir. Çok zayıf olan ve basınç altında bulunan yapı kısımları, yüksek ısılarda taşıma özelliğini kaybeder. Isınan çelik uzar, birleştiği noktalarda değişiklikler meydana getirir ve bazen bütün kontrüksiyonu yıkabilecek güçte kuvvet oluşturur. Çelik, sıcaklığı yükseldikçe sağlamlığını kaybeder. Çeliğin sağlamlığı 350 °C sıcaklıkta üçte iki ve 500 0c sıcaklıkta yarıya düşer ve 700 °C sıcaklıkta dayanım gücü beşte bire iner. Korunmamış çelikyapı malzemelerinin (kolon, kiriş ve destek) emniyet dereceleri çok düşüktür. Bu tür yapı malzemeleri bu yüzyılın başında fabrika, hol ve depo yapılarında ahşabın yerini almıştır. Çelik yapı malzemeleri ilave koruma yapıları ile korunur. Bu koruma yapıları çeliğin ısınmasını 250 °C 'ye kadar korur. d) Taş ve Yapay Yapı Malzemeleri Doğal taşlar yangına en iyi dayanıklı yapı malzemesi olduğu sanılır. Oysa bu doğru değildir. Doğal taşlar yangın durumunda çok olumsuz davranır. Serttir, yüksek basınç mukavemetine sahiptir ve ısı iletim katsayısı düşüktür. Isınan taşların içinde bulunan kuvarz kristalleri diğer parçalar özellikle ani soğumalarda maddenin değişikliğine yol açar. Granit soğutma suyu ile karşılaştığında cam gibi çatlar. Tuğla ve birket gibi suni taş olarak isimlendirilen yapı malzemelerinin yangına karşı direnci daha iyidir. Bu malzemeler yapı malzemesi olarak kullanılmadan önce ısı altında kaldıklarından ısıya karşı mukavemetlidirler. 1. 2 Yapı Türleri Genel olarak kullanılan dört ayrı yapı türü vardır. Bunlar; a) Ahşap yapılar, b) Bağdadi yapılar, c) Yığma yapılar d) Kagir yapılar. a) Ahşap Yapılar: Klübe, blok binalar ve yazlık ağaç yapı türünün kullanıldığı yapılardır ve genellikle bir veya iki katlı olarak. yapıldığı için çökme tehlikesi azdır. b) Bağdadi Yapılar: Şehirlerde ve taşrada üç ile dört kat yüksekliğindeki bu binalara sık rastlanır. Çökme tehlikesi çok yüksektir. c) Yığma Yapılar: Yığma yapı türleri eskiden sıkça kullanılmıştır. Bu yapıların özellikleri, duvarlarının ateşe dayanıklı tuğladan tavan, döşeme, merdiven YANGIN VE GÜVENLİK -� SAYI 29
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=