ve çatısının ağaçtan yapılmış olmasıdır. Çökme tehlikesi çok fazladır. d) Kagir Yapılar: Bu tip binalarda duvarlar tuğla veya betondan tavanlar ise çelik veya çelik betondan yapılmıştır. Bazı binalarda çatılar dahi çelik veya beton konstrüksüyon ile yapılmıştır. 1. 3 Yapı Bileşenlednjn Zorlamaları Yapı bileşenlerinin önemli zorlama noktalarını çekme, basma ve eğilmedir. Binalarda eğme kuvveti çok kötü sonuçl?r doğurabilir. Eğme kuvvetini karşılamak için çelik beton tavanlarda çelik kullanılmalıdır. 2. ÇÖKME KAZALARININ SEBEPLERİ 2d.o1l.a yTaı ş ıymaapıt emh j ajklezleermjnejlnebr aı ' nş lj ı ctaasşeıbmeab ı ;g· süıcçalkelnık· ntaj nn zayıfl a) Ağama caısnıdırY.anması: Ağaçtan yapılmış yapı malzemeleri yanmalarından dolayı, taşıma gücünü tehlikeli şekilde kaybeder. Bunu özellikle çatılarda görürüz. Söndürme işleminde ilk başta bağlama noktalarına dikkat edilmelidir. Bu bağlantılar yanarsa çökme tehlikesi ile karşı karşıya kalınır. Bağdadi yapı şekilleri özel çökme tehlikeleri gösterir. Bağlantıların ek yerlerinden duman veya kararma görüldüğü anda hatta mekanik ayırmalarda dahi çökme tehlikesi görülebilir. Bu arada, çok katlı bağdadi yapı ve çatıların her zaman dışarı doğru itildiği hesaba katılmalıdır. Hol ve benzeri yerlerde ağırlığı azaltmak için çatılarda ağaç bağlantıları kullanılabilir. Bu bağlantılar ateşe büyük yüzeyler yaratan düz ve dikey duran kalaslardan yapılır. Bu ağaç bağlantılar, ateşe karşı dayanıklı boyalarla boyanmamışlarsa büyük çökme tehlikesi yaratır. b) Çeljk Yapılarda Taşıma Gücü Kaybı: Çelik mesneti, kiriş ve çelik destekler gibi çelik yapı maddeleri ısınmadan dolayı taşıma gücü kaybeder. Destekler çok yük taşıyan yapı bölümleridir. Bir desteğin kırılması bütün binanın çökmesi demektir. Destekler, genellikle her taraftan ısı tesirine açık oldukları için, çökme olasılığı çok yüksektir. Bu yüzden destekler ateşe karşı çok dayanıklı olmalıdır. c) Tabıi Taşların Çatlaması: Tabii taş yapı bölümleri yüksek ısı veya ateşle temas ettiklerinde taşıma güçleri azalır. Taşlardan kopacak parçalar, taşıyıcı yüzeyleri küçülteceğinden taşıma kabiliyeti zayıflar. 2. 2 Yapı Malzemelerı ün İç Gerilmelerı" Çökme kazalarına neden olan en önemli sebeplerden biri, yangın halinde yapı malzemelerinin içinde meydana gelen iç gerilmelerdir. Mermer, granit ve kireç taşı gibi tabii taştan yapılmış yapı malzemeleri, iç gerilmeden dolayı çatlayabilirler. Bu olay, özellikle direk lansla ani soğutmalarda görülmektedir. 2. 3 Sıcaklıktan Nedenı'yle Hacmjn Değişmesi Sıcaklıktan dolayı meydana gelen hacim değişiklikleri, çökmelere neden olabilir. Bu kısımda değişmeleri uzama ve oda hacmi genişlemesi diye iki başlık altında toplayabiliriz. a) Uzama (Gerjlme): Sıcaklık nedeniyle çökmelerde çelik taşıyıcılar ve çelikli kirişler büyük rol oynar. Çeliğin uzama katsayısı çok yüksektir. Çeliğin uzama katsayısı, ağacın uzama katsayısının yaklaşık üç katıdır. Başlangıçta uzunluğu 5 m olan çelik taşıyıcı 20 C sıcaklıkta ikenyangın sebebiyle 640 C sıcaklığa ısındığında boyu yaklaşık 5 cm artar. Toplam uzunluk arttıkça taşıyıcıların dayandığı veya uzamadan dolayı ittiği duvarlara büyük güçler tatbik eder. Bu nedenlede, yangın sırasında çelik kirişlerin bağlı olduğu duvarlardan uzak durmak gerekir. Çelik beton yapılarda ısınmadan dolayı meydana gelebilecek bu gerilmeler önceden hesaba katılmalıdır. Bu tür yapıları özellikle yangınlardan çıkan yüksek ısılardan dolayı meydana gelen uzamalardan korumak için yeterli uzunlukta uzama boşlukları bırakılmalıdır. b) OdaHacmj Genjşlemesj: Isınmadan meydana gelecek hacim genişlemesi, tuğla duvarların çökmesine neden olabilir. Yangın tarafındaki duvar kısımları veya bağımsız bacalar tek taraflı ısındıkları zaman aksi istikamete doğru gerilir ve yıkılabilirler. 2. 4 Yapı Gövdesjnjn Gevşemesj Kagir yapı türünde, yangın ısısının etkisi ile yapı gövdesi gevşeyebilir. Bina içinde yangın varsa duvarların iç kısmında gevşeme olur ve çökmelere neden olur. Bu durumda hacim genişlemesi ve yapı gevşemesi beraber etki yapar. Duvarlar yeterli desteğe sahip değilseler ve çok ince iseler çökmeler daha sık görülür. Enine destek görevi yapan ağaç kirişler yandıkları zaman duvar desteksiz kalır. Bu türçökmeler aniden ve belli olmadanmeydanagelir. 2. 5Kenetlenmelerı"n Tahdbj ve Gevşemesj Tamamen yanma, sarsıntı ve özellikle patlamalar, kenetlenmelerin tahrip veya gevşemelerine neden olabilir. Bu olaylar ağır çökme kazalarının sebepleridir. Çatıların çökmesi, balkon ve teras yıkımları taş pervazları düşmesi, kagir veya bağdadi yapıların duvarlarının dışa doğru yıkılmaları aynı şekilde meydana gelebilir. Fabrika binaları, oda patlamalarından dolayı çatıları kalkarsa veya çökerse, bir kağıt ev gibi içine çöker ve feci sonuçlara sebep olur. Bu tür yangın felaketleri bazen büyük insan kayıplarına neden olabilir. Yıkılan yapı malzemeleri diğer yapı malzemelerinin düşmesi ile hasar, yıkılmaya ve çatlamaya neden oldukları için yangın yerinde kazaların artmasına ve insan kayıplarına yol açar. Yapı malzemelerinin tamamen yanmasından dolayı oluşabilecek ağırlık merkezi kaymaları çökme kazaları yaratabilir. 2. 6 Yapı Malzemelerjrün Fazla Yüklenmesi Yangına müdahale edilirken yapı malzemeleri fazla yüklendiğinde çökme sebebi olabilir. Üst katın yanmasından dolayı biriken yapı molozları ağaç tavanların aşırı derecede yüklenmesine sebep olur. yalnız çatıları yandığı halde bu sebepten çöken çok sayıda yapı mevcuttur. Bu tür yangınlarda insan kaybı da olmuştur. Yangın söndürmek için kullanılan fazla su aşırı yüklenmeye ve çökmeye neden olabilir. 2. 7 Yanan Bina İçindekj Emici Maddelerjn Etkileri Baklagil, pamuk balyası, kendir ve keten gibi emici madde bulunan depo ve silolarda söndürme suyunu emen maddelerin ağırlığı artar ve yaratacağı kuvvetler duvarları yıkarak çökmelere neden olabilirler. 2.8 Rüzgarın Etkisi Rüzgar çok önemli bir etki yaratabilir. Yanmış binaların duvarları bacaları ve başka bölümleri Devamı 107'de .. . YANGIN VE GÜVENLİK \�2.1 SAYI 29 \:
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=