U. KAVAZ len ve belli şartlarda, bir patlama sonucu başlayan yangınlarda dahi etkili olan bir yangın söndürme tekniğidir. HRD teknolojisi ilk olarak altmışlı yıllarda kömür ocaklarındaki havalandırma sistemlerinde (metan gazı tahliyesi) kullanılmış ve daha sonra kullanım sahası kömür tuz vecevherocaklarında kullanılan araçları da kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Kuru kimyevi tozun çok kısa sürede boşaltılabilmesi için özel "hızlı açılan vanalar" geliştirilmiştir. Bu sistemler aynı zamanda kimya endüstrisinde, örneğin öğütme üniteleri, konveyör sistemleri, pulverizörler, atomizörler, filtreler, siklonlar v.s. kullanım için çok uygundur. HRD sisteminin en önemli elemanı, vanasıdır. Bu vanalar ''.pyrotechnic" olarak mili saniyeler içinde açılır. Orneğin tek vanalı 5.4 litrelik bir HRD tüpünün içeriği 120 bar basınçta yaklaşık 500 milisaniye içinde boşaltılır. Vana sayısı ikiye çıkarılırsa bu süre yarıya iner. Özel sızdırmazlık ve montaj tekniği sayesinde büyük vibrasyonlar ve sıcaklık farklarında dahi tüplerde sızdırma problemi olmamaktadır. Kompakt boyutları nedeniyle HRD tüpleri (5.4.- 1 2.3 litre) özellikle ocaklardaki gaz tahliye sistemlerinde ve özel araçların korunmasında tercih edilmektedir. Bu tüpler aynı zamanda 10-20-m3 kapasiteli tanklardaki patlamaların bastırıimasında boru hatlarındaki alev bariyeri sistemlerinde kullanılmaktadırlar. 20 m3'denbüyükhacimler için 50 litrelik özel HRD tüpleri kullanılır. 3.2. Patlamayı Bastırma Sistemleri (Explosion Sup Pression Systems) Bir patlamayı bastırmak için önce algılanması gerekir. Burada bir fizik kanunundan faydalanılır. Bir patlamada oluşan basınç dalgası alevin yayılma hızından çok daha yüksek bir hızla tank içinde tüm yönlere yayılmaktadır. Bu basınç dalgası piezoelektriksel, membranlı veya genleşme şeritli basınç dedektörleri tarafından algılanabilir. Saf gaz üretim tesislerinde ise tercihen enfraruj alev dedektörleri kullanılır. Patlamayı bastırma sistemi sayesinde, 7-13 bar'a yükselebilecek bir basınç maksimum 1 bar'da tutularak tankın patlaması önlenmektedir. 3.3. Alev Bariyerleri Açık veya kapalı bir boru hattındaki bir patlama, tankdakinden farklı olarak sadece boru eksenine paralel olarak yayılır. Bundan faydalanılarak alev bariyerleri oluşturulabilir. Özel uygulama örnekleri: • Kömür ocaklarındaki metan gazı tahliye sistemleri • Kereste fabrikalarındaki pnömatik konveyör sistemleri •Deterjan, gıda ve ilaç endüstrisindeki ekipmanlar ve konveyör sistemleri olarak verilebilir. Konveyör sistemlerinde,birveyadahafazlaenfraruj alev dedektörü, olan bir alevlenme kaynağının akış yönünde ve ilerisine, bir veya daha fazla HRD tüpünden oluşan alev bariyeri ise, akma hızı da dikkate alınarak, uygun bir uzaklığa yerleştirilir. Bir patlamadan sonra dedektör alevi algılayarak, bir kontrol paneli üzerinden HRD tüp vanalarını 6 milisaniye içinde aktive eder. Böylece alev o noktaya ulaştığında, orada oluşan toz bulutunun antikatalitik etkisi sayesinde yokedilir. 3.4. Patlama Bariyerleri Alev bariyerlerinin bir varyasyonu da patlama bariyerleridir. Bir patlama yayılmasını .-- 1= PatlamaDedekrörlcri 2= Söndürücü Tüpü 3= Tank 4= Yangın Kontrol Paneli Şekil 2. Tanklarda Patlamayı Bastırma Sistemi (şematik) Yı\NGIN VE GÜVENLiK DERGiSi Sı\YI 3
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=