Eğer bir gazın sıcaklığı düşürülürse moleküler hız düşer ya da basınç artırılırsa moleküller birbirine daha çok yakınlaşmaya zorlanır ve bir noktaya gelindiğinde gaz sıvı hale dönüşür. Bir sıvıda moleküller birbirine değer fakat birbirleriyle göreceli olarak hareket ederler. Örneğin bir bardak suyn düşen mürekkep damlası su içinde moleküler hız nedeniyle daha yavaş yayılır. Her sıvının sıcaklık yükselmesiyle artan bir buhar basıncı vardır. Bir sıvının buhar basıncı, sıvı üzerindeki buharın basıncı olup burada buharlaşma hızı ile yoğuşma hızı birbirine eşittir. Bu nedenle yüzeyde transfer gerçekleşmez. Buhar basıncı çoğunlukla mm. civa basıncı olarak belirtilir. (760 mm. civa 1 atmosfere eşittir). Bir sıvının sıcaklığı düşürüldüğünde genelde bir donma noktasına erişilir ve sıvı katı (kristal) hale dönüşür. Bir kristal içinde atomlar, iyonlar yn dn moleküller düzenli geometrik durumlarda durağandırlar ve katı içinde hareket etmezler. Bununla birlikte ileri geri titreşirler. Kristaller, örneğin buz, yeterince ısıtıldığı zaman erir. Erime noktası, donma noktasıyla aynı sıcaklıktadır. c) Kimya ve Yangın Korunumu İ l işkisi Yangına karşı etkili bir korunum için yangın olayının iyi anlaşılması gerekir. Yangın, bir kimyasal reaksiyonun en dramatik örneklerinden biridir bu nedenle kimya bilgilerinin kavranması gereği vardır. Kavramayı kolaylaştırmak için bir yol maddeleri yanıcı gazlar, sıvılar, katılar ve yanmaz gazlar, sıvılar, katılar olmak üzere ayırmaktır. Hidrojen, benzin, ahşap, yanıcı maddelere; azot, su, kireç taşı yanmaz maddelere örnektir. Bununla birlikte yanıcı ya da yanmaz olarak kolayca sınıflandırılamayan birçok madde ya da madde karışımı bulunmaktadır. Bir maddenin yanıcılık derecesinin çözümü o maddenin kimyasında gizlidir. Bir yangının başlaması, yanıcı madde ile birlikte oksijenin (genelde hava) ve tutuşmayı sağlayacak bir eneıji kaynağının varlığını gerektirir. Ancak, kendiliğinden tutuşan bazı maddeler de bulunmaktadır. Bu üç bileşen, yanıcı-oksijen-ısı, "yangın üçgeni" olarak anılır (Şekil 1). Yanıcı Oksijen lı; Isı Şekil 1 Yangın üçgeni Sıcaklığa bağlı oksitlenme reaksiyonlarının kimyası, yangın üçgeninin tam anlaşılması açısından çok önemlidir. Yanıcı malzemeler, yangın korunumu ile ilgili olarak, birbirinden değişik özelliklerle ayrılırlar. 1) Tutuşma kolaylığı. 2) Açık yüzeyler üzerinde alev yayılım hızı (Resim 1). h',•s,111 ı Buıızııı ısı,ısyvııı, y,ıııgıııı 3) Yanan yüzeyin her birim alanından açığa çıkan en yüksek ısı miktarı. 4) Koruyucu kömür katmanı oluşumu. 5) Yanıcının her bir gramının stoichiometric (*) hava gereksinimi. 6) Yanan her bir grama ait çıktılar: • Isı • Zehirleyici gazlar • Duman • Ergiyerek damlayan malzeme 7) Söndürülme kolaylığı : • Su ile • Su e,<1,l1 köpi'ık l P (Hesim 2) Resim 2 : Bır otobüs yaııgııııııda soğutma ve söııdürme amacıyla köpük uygulaması • İnert gazlarla(**) • Özel söndürücü maddelerle Bunun yanında bir yanıcı malzemenin özellikleri, yanmayı geciktirici kimyasallar katılarak ya da örneğin bir sentetik malzemede moleküler yapıyla oynayarak değiştirilebilir. Böylece malzemelerin yanma (*) Stoichiometıic: Kimyasal reaksiyonlara g11ı311 elementleıin miktadarınm hesaplanması ile uğraşan bilim da/J ( **) İııert gazlar : Yamcı ve yakıcı olmayan, bir kimyasal reaksiyona ginneyen gazlaı: YANGIN VE GÜVENLİK as1 . ' MAYIS-HAZIRAN SAY! 31
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=