olmalıdır. Mimari tasarımda yangın zonları ve duman hareketi düşünülmüşse çözüm kolaydır. Mimari tasarım sırasında mekana çevreden gelecek risklerin azaltılması ve geniş mekandan çevreye duman yayılımının önlenmesi uygun yangın zonlan, belli sayıda hava değişimli bir egzost ve taze hava beslemesi ile sağla111r. İnsanların "tolere edilebilir" özellikleri ne olursa olsun herhangi bir duman içinde kalmaya karşı çok güçlü olumsuz tepkileri vardır. Bu olumsuz tepki nedeniyle, çıkış yolları dizaynında "kabul edilebilir kurallar" aşılmalı ve mümkün olduğu kadar "dumansız"a yaklaşılmalıdır. Genellikle egzost sistemi çalıştırıldıktan 10-15 dakika sonra 20 m öteden çıkış işaretinin okunması veya belii bir kat seviyesinden belli bir yükseklikte etrafın görülebilir olması istenir. Büyük kapalı mekanlardaki dumanm tahliyesi ile ilgili bir dizi kural vardır ancak sayıları yeterli olmadığı gibi, mevcutların da yerindeliği ciddi olarak tartışılmaktadır. Yang111 kodlarında genellikle duman kontrolü için tipik egzost gereksinimleri, küçük mekanlar için 6 hava değişimi/saat büyük mekanlar için 4 hava değişimi/ saat verilir. Bu değerler bilimsel kurallara göre belirlenmemiştir ve yıllardır tartışılmaktadır. Duman miktarının hesaplanması için en basit ve en güvenilir yaklaşımı sağlayan ampirik formüllerin ne olduğu konusunda da tartışmalar devam etmektedir. Bilindiği gibi egzostun oluşması için, egzostun bir yüzdesi kadar taze hava verilir. Tipik olarak taze hava egzostun %50'si olarak alınır. Oysa, taze hava ile yanma ürünleri toplamı kadar egzost olmalıdır. Üretilen duman miktarı yanıcı madde miktarına ve özelliklerine bağlıdır. Diğer taraftan gönderilen havanın pluma yaklaştığı zamanki hızı kontrol edilmez ve 1 mis üzerinde tutulmazsa, gönderilen taze hava fazla işe yaramaz. Soğuyan hava yükselmez. Sprinkler olan yerlerde, sprinkler başlığı patladığı zaman, dumanı soğutarak duma11111 yükselmesini engeller ve kat içinde yayılmasına sebep olur. Bu nedenle, sprinkler sistemi olan yerlerde soğuk dumanı kat seviyesinin üzerine yükseltip egzost rejimine sokmak için yukarı doğru hava jetinin oluşturulması gerekir. Genellikle egzost fanı kapasitesinin hesaplanmasında, yangının büyüklüğü ve hacm111 geometrisi ne olursa olsun, değer aynı alınmaktadır. Oysa, dumanın miktarı ve tahliyesi herşeyden önce yangının büyüklüğü ile hacmın geometrisine bağlı olduğu gibi, egzost oranınm belirlenmesinde de bu parametreler anahtar parametrelerdir. 4. SONUÇ Sonuç olarak, kapalı büyük yerlerde, duman tahliyesi için 6 hava değişimi sağlayan egzost kapasitesi yeterli değildir. Hatta bazı kaynaklara göre yeterli taze hava verilmemesi ve egzost kapasitesinin küçük olması dumanın yayılımmı arttırmaktadır. Dumanm yayılmas111111 önlenmesi ve istenilen görünürlüğün sağlanabilmesi -----------------Yangın ve Güvenlik m Sayı 36 Mart - Nisan'98 için mekanın geometrisi gözönüne alınmalı, oluşacak duman miktarı kullanım amacına bağlı olarak hesaplanmalı, sprinkler sisteminin etkisi hesaplara katılmalı, verilen taze hava miktarı ve hızı, dumanı egzosta yönlendirecek seviyede olmalıdır. ■ Kaynaklar 1. Cox,G. ve S.Kııınar, Fielel Model ing of Fire in Forced Ventilated Erıclosııres. Coıııbustioıı Scieııce an.el Teclıııology, 52(7), l987. 2. Milke, A.J. ve F. WMowreı; Conı puter-Aided Desigıı for Sınoke Manageıneııt in Atria an.el Covered Malls, ASHRAE Transaction, 3828 3. Klote, J.H. ve J. A.Milke, Design of Snıoke Man.ageınent Systeıns. Aıneri can Society of Heating, Refrigerating anel Air-Coıı.elitionirıg Engin.eerin.g ( 1992). 4. Yamana, T. ve T. Tanaka, Sınoke Control in Large Sccıle Spaces (Part 2. Sınoke Control Experiınents in a Large Scale Space): Fire Science and Teclırıology 5(1) s.41-54 (1985). 5. NFPA 92B, Teclınical Guide for Sınoke Man.agenıent in Malls, Atria anel Large Areas. Natiorıal Fire Protection Association. ( 1991) 6. Mowreı; F. W ve R.B. Williaınson, Estiınating Roonı Teınperatııres fronı Fires Along Walls an.el in Corn.ers. Fire Teclınology 23(2), 133-145 (1987). 7. Küçiikçalı, R. , Atriııın Havalandır ması ve Duman Kontrolü, Yangın ve Güvenlik, 24, 52-56 (199 ). 8. Dillon, M.E., Deternıinin.g ejfectiveııes ofAtria Sıııoke Coııtrol Sys teıııs, ASHRAE Journal, 37-41 (1994).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=