Bu yeni ürünlerin ayıu zamanda iıısan sağlığını tehdit etmemesi gerekmektedir. Yangın söndürücü olarak kullanılan halokarbon türevi gazlara maruz kalan canlı üzeriı1de oluşan kardiyak hassasiyet bu söndürücülerle ilgili standartların oluştunılıııasmda baz alınan bir faktördür. Geçtiğimiz yıl Ocak ayında başlayan ve Ağustos ayında tamamlanan, U.S. Hava Kuwetleriııiıı gözlemi altında, Aırnstrong Laboratuan Toksikoloji Bölümü, U.S. Hava Kuvvetleri personeli üzerinde, WrightPatterson AFB Tıp Merkezi'nden uzmanlarla ve EPA, USEPA denetiıııi.nde bir takım deneyler yapmışlardır. Deneylerin amacı, halokarbon türevi gazlara standartlarda belirtilen sınırlar içerisinde maruz kalan insanların gazı soludLıkları sırada ve deney ortamından uzaklaşırıldıktan sonra da bir süre kan örnekleri alarak kanlarındaki konsantrasyon değişimlerini gözlemek ve bu değerlerle fizyolojik bazlı farmakinetik ( PBPK ) modelleme oluşturarak söz konusu gazların insan sağlığına etkileri konusundaki çalışmalara katkıda bulmmıaktı. Bu deney için kullamlan gazlar Halon 1301, HFC-134a ve HFC-127ea ( FM 200) idi. Bu gazların deney sırasındaki konsantrasyon oranlan LOAEL'in belirttiği smırların oldukça alt111da tutulmuştur. Amaç, deneklere herhangi biı· zarar venneksizin kiıııyasalı kanlarında görebilecekleri en alt seviyede tutarak PBPK modellemeyi oluşturabilmekti. Dolayısı ile, denekleriıı deney sırasında zarar gömıesi ya da bu zararlı etkilerin ne olduğunun araştırılması bu çalışmanm konusu değildi. Bu deneylerde yedi sağlıklı insan denek kullanıldı. Deneyden önce denekler tüm sağlık testlerinden geçtiler. Burada deney düzeneği ve tekııiğinin detaylarma ve modelleme sonuçlarına değinır.:::-, eceğiz. Kısaca deney sırasında ve somasında denekler üzerinde gözlenen beklenmeyen etkileri iletmeye çalışacağız. Denekler sırayla Halon 1301 'e 30 dakika boyunca maruz bırakılnuş, bu süre boyunca ve 5 dakika da deneyden sonra gözlem yapLlı111ş ve kan örnekleri alınnuştır. Denekleri11 EKG, kan basmcı ve nabız hızında kayda değer bir değişim gözlenmemiştir. HFC-134a gazma maruz bırakılan ilk denek ilk 4.5 dakikada fenalaşmış, dengesini yitirmiş ve kan basıncı sıfır seviyeye inmiştir. Denek derhal deney ortamından uzaklaştırılmış ve tıbbi kontrol altma alınmıştır. Saf oksijen verilen deneğin tansiyonu yaklaşık 1 saat sonra ancak no1111ale dönebilmiştir. Başkabirdenekyine aynı gazayaklaşık l 0.5 dakika maruz kalabilı11iş ve deneyin durdurulması içi11 eliyle işaret ettiğinde deneğin fenalaştığı anlaşılımştır. Deneğin nabız hızı iki kat artmış ve kan basmcı !uzla yükselmiştir. Denek 1 saat normal hava soluduktan sonra tekrar düzeneğe sokulmuş ve bu sefer yarı oranda HFCl 34a gazına maruz bırakılmıştır. 2.5 dakika sonra deneğin nabzı v e kan basmcı tek.ı-ar tehlikeli bir şekilde yükselmiş ve deney sonlandırılmıştır. Bu gaz ile bir daha deney yapılı11amıştır. Deneyden 6 hafta sonra bile bu gaza maruz kalan iki denekte, başdönmesi, göğüste çaıpmtı hissi ve denge bozukluğu gibi yan etkiler devam etmiştiı·. HFC-127ea ( FM 200 ) gazına 3 dakika maruz bırakılan deneğin nabzı kontrol edilemez bir hızla iki katına ç.ıkmış ve deney 3.5'uncu dakikada bırakılmıştır. Deneğin nabzı 30 saniye sonra eski seviyesine iımıiştir. Deneyden sonra 1O dakika daha kan örnekleri alınmaya devam etmiş, kandaki konsantrasyon bu süre içerisinde 0.19 mgl. seviyesine çıkmıştır. Can güvenliği açısından deney sona erdirilmiştir. Deneyden bir gün sonra aynı denek, bir gün önce gözlenen etkilerin deney düzeneğinden kaynaklaıurnş olabileceği -----------------Yangın ve Güvenlik il Sayı 36 Mart - Nisan'98 göz önüne alınarak aynı deney düzeneğine sokulmuş, ancak bu sefer normal hava solutulmuştur. EKG'de, tansiyonda venabızda herhangi bir değişiı11 gözlenıneıniştü-. Bu denekte deneyden sonra 3 gün boyunca göğüs sıkışması ve 6-7 gün boyunca da başdömnesi ve denge yitiı11i gibi problemler devam etmiştir. Bu gazla deneye devam edilmemiştü-. Bu deneylerin amacı daha önce de belirtildiği gibi halokarbon türevi söndürücü gazların insan sağlığı üzerindeki direkt etkilerini incelemek ve bunlardan bir sonuç çıkanı1ak değildi. Bu nedenle gazların maruz bırakılı11a konsantrasyonları LOAEL seviyeleriniıı çok altında tutulmuştu. Ancak, deneyler sırasında yukarıda anlatılan göz ardı edilemez belirtiler görülmüş, şimdiye kadar bu gazlarm insan sağlığı üzerindeki etkileri ve bununla ilgili standaıtların belirlemnesi konusunda yapılan çalışmalarla uyuşmayan sonuçlar ortaya çıkıııış, bu durum da uzmanların kafalarında soru işaretleri oluşturmuştur. Halon Alternatives Researcb Corporation'ın yayrnladığı HARC NEWS'ın Kasım sayısında bu deneyin sonuçlarına ilişkin çıkan makalede, bu konudayeni çalışmaların yapıldığını ve şu an için söz konusu gazların standaıtlarda beliıtilen şartlarda kullaıumına devam edileceği beliıtiliyor. Ancak bu konuda EPA, personelin bulunduğu oıtanılarda bu gazlara maruz kalma si.ireleriııiıı US EPA onaylı PBPK modelleme neticelerine göre belirlenmesini öneriyor. Aynı yayın balon alternatifi. gazlarm standardı olan NFPA 2001 ' in ikinci versiyonunun 1999 yılında tamamlanmasının planlandığını ve o zamana kadar da bu standart kapsamındaki gazların insan sağlığına etkilerine yönelik yeni değerlerin belirleneceğini belirtiyor. ■ ___lllilllı)IQIII� ,Tf rnrnrnl nOTf � 1
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=