NATO STOCK NUMBER 4210 27 006 2487 ._,._ -- ... --·-- NATO STOCK NUMBER 4210 27 006 2488 .... ---- - . , ...... NATO STOCK NUMBER 421O 27 004 2938 ffh,_Wl»lı(l0U�t..ıııeaı�NMMlo
•• •• • • YANGIN SONDURME SiSTEMLERi Sprinkler Sistemleri Köpüklü Söndürme Sistemleri FM 200 ve CO2 Gazlı Söndürme Sistemleri ANSUL R-1 02 Mutfak Davlumbaz Söndürme Sistemleri Sistem Dizaynı, Projelendirme, Malzeme Temini, Süpervizyon, Elektrik / Mekanik Montaj, İşletmeye Alma, Satış Sonrası Servis. Grinnell SAi.ES & DISTRIBUTION EKUR O T O M A S Y O N SANAYİ VE TİCARET A.Ş. m ® @ lvds[ 1 ı�ııl'; � J'..,x�r . . � 1SO9002 .1'1.A"'• .... ,,:,,�,..�,� <S, il ıp <8> �/ı ., 'i ,,-� ,,_ TUV ?,."-1 C �f;; ����� MERKEZ: ESENTEPE KASAP SOK. HİLMi HAK HAN NO: 22/6 - 80280 - ŞiŞLi l ISANBUL TEL: (0212) 274 8 9 50 PBX-FAX: (0212) 274 82 90 e-mail:ekurotomasyon@ekurinsaat.com.tr ANKARA ŞUBE: UĞURMUMCU CAD. MEHMET AĞAAPT. NO: 73 GAZIOSMANPAŞA-ANKARA TEL: (0312) 4466916-44507 1 9-44669 31-FAX: (0312) 44507 42
2 SIEMENS Cerberus Division Düşüncelerinizde hangi binanın yangın ve güvenlik sistemleri ile ilgili planlar olursa olsun, düşüncelerinizin hayata geçirilmesi bizim işimizdir. Tamamen projeye özel entegre çözümler üreten Siemens Cerberus, engin deneyime sahip kadrosu ile 50 yıldır sizlerle birlikte. Siemens Cerberus Güvenlik Sistemleri A.Ş. Itri Sokak No:2/2 80700 Balmumcu Beşiktaş - ISTANBUL Tel: 0-212 275 36 69 Fax: 0-212 274 36 69 Mesnevi Sokak No:12/18 06690 Çankaya - ANKARA Tel: O 312 440 01 49 Fax: O 312 440 73 95 Cumhuriyet Bulvarı Mayıs iş Merkezi No:123/1 Büro: 103 Alsancak - IZMIR Tel: 0 -232 465 09 51 Fax: 0-23� 465 09 52
Değerli okıırlaı; Mayıs ayı, ülkemizin ekonomik geleceği açısından gerçekten kritik bir dönemdi. kurmaylarımızın "Giiçlii Ekonomiye Geçiş Prograıııı"ııı açıklaması; IMF'ye verilen iyi niyet ıııektubunwı onaylanması ve beklenen parasal desteğin verilmesi çok ıızıın süredir derin bir bunalım içiııde olan piyasaları rahatlattı. Öncelikle "istikrarlı biiyiime" ve "eııjlasyonıın dengeli biçimde diişiiriilıııesi" temellerine dayanan program, uluslararası otoritelerce de desteklendi. 2000 yılında 9.8 milyar dolarlık düzeyiyle krizin en önemli nedeni olan cari işlemler dengesindeki açığm 2001 soıııı itibarıyla 1 milyar dolara çekilmesi hedejleniyoı: Programın reel ekonomı)ıe dönük kısmında ise ihracatın teşvikine yönelik olarak; kredi imkanlarının ar/lırı/ması, KDV ödemelerinin lıız/andırılınası gibi tedbirler yer alıyoı: Bankacılık reformunu da içeren programın diğer önemli maddeleri ise; kamu sektöründe yapılacak diizenlemeleı; iicret ve fiyat politikasıııın yeniden belirlenmesi ve tarımfiyat politikasının revizyonu. İçeride yaşadığımız bu iyi ııiyetli ve ıııııut verici gelişmeler uluslararası platformda da etkilerini gösterdi.ABD Hazine Bakanı Paul O 'Nei/l 'ın 22 Mayıs �a Temsilciler Meclisi 'nde yaptığı konuşma, IMF ve Dünya Bankası 'ndan sonra dünya ekonomi otoritelerinin desteğini somut olarak görmek açısıııdan piyasalarımıza moral verdi. O 'Neill Mayıs ayı içinde Türkiye 'de yaşanan gelişmeler hakkındaki düşiincelerini "soıı birkaç haianın gazetelerini okursanız, Türkler 'in, birçok kişinin imkansız olduğunu söyleyeceği şeyleri yapmaya başladığını görürsünüz" sözleriyle dile getirmişti. Diliyoruz ki, teorik olarak hepimizi umut/andıran prograıııııı uygulanması, politik kararlarla kesintiye uğramaz. Sektörümüz açısıııdaıı ise geııel trendin de ötesinde olumlu bir durumdan bahsedebiliriz; gözlemlerimiz, yangın ve güvenlik sektörünün bu sıkıntılı dönemi, pekçok sektöre göre daha dinamik geçirdiğini gösteriyoı: Geçen sayımızda TÜYAK Yönetim Kurulu Başkanı Haluk Yanık da bu hareketlenmeyi değişik bir boyutuyla değerlendirmişti: "Ekonomik krizin nedenleri değerlendirildiğinde, yaklaşımlar ve öneriler hep bir hususta buluşuyor: Tasarruf En önemli tasarrıiftedbirlerinden biri ise, mevcudu, can ve mal varlığımızı korumak içiıı yapılan yaııgın ve güvenlik önlemleridiı:" Dergimizin bu sayısında yine çok çeşitli konulara değindik. Yayın Kurulu Başkammız Prof. Dr. Abdııralıman Kılıç nostalj'i serisinde bu kez "TıılıııııbacıKalıvelıaneleri"ni iııceliyoı: DoçDr. NilüferAkmcıtiirk "Yapılarda Yangııı GüvenliğiKapsammda Taşıyıcı Sistem ve Malzemeye Yönelik Sorıınlarııı Mimari Açıdan İncelemnesi", Y ıldırım Gök "Endiistriyel Yangııı Telı/ikeleri ve Acil Eylem Uygulama/arı" ve Ünsal Elbeyli "Yangııı Giiven/ik İçin Risk Yönetimi" başlıklı makaleleriyle yer alıyorlaı: AlımetMeriçli 'nin "Özel Güvenlik Personeli ve İletişim" ve Mustafa Altııııtaş 'ııı "Akıllı Bina Sistemleri" isimli teknik yazılarıııııı da ilginizi çekeceğine inanıyoruz. Gelecek sayıda bııluştuğuınuzda çok daha olumlu ekonomik gelişmelerden bahsetmek dileğiyle ... Sağlıklı, mutlu ve başarılı günler dileriz. Saygılarımızla ... Süleyman BULAK There is a more positive situation than the general trend from the sectoral aspect; our observation shows that fire and security sectors avoided these depressing days more dynamically than many other sectors. in our previous issue, Haluk Yanık TÜYAK Head of Board of Management, evaluated these dynamism in a difef rentdimension: "When the reasons of the economic crisis are evaluated, the approaches and the suggestions are focused on the same fact: saving. One of the most important cautions far saving is the present fire and security precaution far our safety and security of our possessions. We referred to many subjects in this issue. Our president of editorial board Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç, examines "Fire Engine Man Cafes" in the nostalgia series. The articles of Assoc. Prof. Dr. NilüferAkıncıtürk and Ünsal Elbeyli wi/1 take place under the titles of "Architectural Examination of Transmission System and Equipment in Buildings within the Fire Security" "Risk Management for Fire Safety". We think that the articles of Ahmet Meriçli named "Private Security Personnel and Communication" ancl Mustafa Altunta0 "Smart Building Systems" wi/1 draw your attention.
içiındel<i� MAYIS - HAZİRAN 2001 SAYI 56 Sahibi ve Yazı İşleri Md. Teknik Yayıncılık, Tanıtım A.Ş. adına Founder and Editor in Chief on behalf of Teknik Yayıncılık, Tanıtım A.Ş. Süleyman BULAK YAYIN KURULU BAŞKANI Head of Editorial Board Praf.Dr. Abdurahman KILIÇ YAYIN DANIŞMA KURULU Editorial Board of Advisors Adalet NUZUMLALI, Aydın ÖZKAYA, Ayşegül CAYMAZ,Berk DALVER, Bülent CEDETAŞ, Cafer ÜNLÜ, Cem EĞRİKAVUK, Cengiz YEN�R, Doğanay SAMURAY,Fatih ALABAŞ, Güner YAVUZ, Haldun ÜLGEN, Hikmet AKIN, İrfan ÖNER, İsmail TURANLI, Kevork ÇİLİNGİROĞLU, Karhan IŞIKEL, Levent CEYLAN, Mahmut HORASAN, Murat EĞRİKAVUK, Necmettin AKOVA, Numan ŞAHİN, Okan TOKER, Orhan KALAFATOĞLU, Osman Levent CELASUN, Osman ŞAYLIMAN, Ömer DİNÇ, Recep YAMANKARADENİZ, Renan DİKEL, Resul DİLEK, Saffet KOŞUT, Serdar ÇELİK, Serhat UYSAL, Serme! ŞATIR , Sezer KAYALIBAY, Seydi Rıza GÜNEY, Talat SAĞIROĞLU, Yalçın DURMUŞ, Yekta NİZAMOĞLU, Yıldırım GÖK YAYIN KURULU Editorial Board Genel Yayın Yönetmeni- İdari Executive Editor - Administrative Reklam Müdürü / Advertise_rıent Manager Emine BANKOGLU Genel Yayın Yönetmeni - Teknik Executive Editor - Technical Muhittin TEKMAN (İşi. Makina Müh.) Yayın Yönetmeni Executive Editar Hakan TÖRE Reklam Satış Sorumlusu / ResP,_onsible Of Advertisement Kamuran SUNER Grafik Tasarım / Graphic Design Semiha REÇBER Müşteri Hizmetleri Sorumlusu / Customer Service Offical Eser OĞUZ Bilgi İşlem / Abone Sorun; ılus_u Sibel GEZER - Sabiha EKiNCi YÖNETİM MERKEZİ EXECUTIVE EDITORIAL OFFICE: TEKNİK YAYINCILIK, TANITIM A.Ş. Balmumcu, Barbaros Bulvarı Bahar Sk. No:2 K:4-5 O:11-13 80700-0 Beşiklaş / İSTANBUL e-posta:tekyay@turk.net www.teknikyoyincilik.com Tel: 212- 275 83 59 Faks: 212- 288 26 14 Ankara Temsilclmlz: Hızıroğlu Tanıtım • Ercan Hızıro�lu Tel: 312-427 09 65 Fax: 312- 421' 54 91 Eskişehir Temsilclmiz: Sadık YURTMAN 0-222-230 88 24 Harun GÜNEL 0-222-230 75 44lpbx) BASKI/PRINT: Uniform fiyatı:2.500.000 TL. (Posta ücreti dahil) Yıllık abone: 15.000.000 TL.(Posta ücreti dahil) Single copy price: Europe $20 (Postage included)! Overseas $25 (Postage incluaed) Annual subscriptions : Europe $100/0verseas $100 C Yang't:ct�h�:':ı!':h'::��ı�.ntzr::r:;::;::ıo:�;��:ımlıuln göstıırllttrek de olsa iktibas edilemez. Yay/'j��J:r�n":':rı::,1�ı�ı: İi:�':�h��f:rfn°oz:���2" 0 ' -+ Tulumbacı Tulumbacı Kahvehaneleri............................................................................................................................................12 Prof. Dr. Abdurahman KILI Ç Makale Article Endüstriyel Yangın Tehlikeleri ve Acil Eylem Uygulamaları...............................................................................16 Yıldırım GÖK Yapılarda Yangın Güvenliği Kapsamında Taşıyıcı Sistem ve Malzemeye Yönelik Sorunların Mimari Açıdan İncelennmesi...............................................................................58 Doç. Dr. Nilüfer AKINCITÜRK Yangın Güvenlik İçin Risk Yönetimi......................................................................................................................64 M.Ünsal ELBEYLİ Eğitim Training Kapalı Devre Televizyon Sistemleri -3 / CCTV Sözlüğü........................................................................................30 EDS Elektronik Teknik Departmanı 1i k .k s·ı . Technical e nl 1 91 lnformation Özel Güvenlik Personeli ve İletişim ............................................................................................................36 Ahmet MERİÇLİ Acil Durum Aydınlatma ve Yönlendirme Sistemleri...................................................................................50 EEC Teknik Departmanı Akıllı Bina Sistemleri..................................................................................................................................72 Mustafa Altuntaş Doğal Gazda Güvenlik ve Eğitim .................................................................................................................134 Ruhi ÖKTEM Güncel Agenda Yangın Olaylarında Emniyet - İtfaiye işbirliği...........................................................................................84 Saadet ALKI Ş evlrl Translation Ç .. Hastanelerde Mekanik Duman Kontrolü...................................................................................................86 J.Patrick BANSE Standartlar Standards NFPA 101....................................................................................................................................................137 Tablo Table Ürün ve Cihazlar İçin Firmaların Alfabetik Dizini................................................,..............................................139 4
U .. 11 T. f I Product fUn ıanl lffl arı lntroduction "3D-Eyes+" Güvenlik Sistem Platfonnu / PCC...........................................................................................................96 Everfocus EQ-500 Renkli Day-Niglrt Kamera ve Everfocus EZ-120 Su Geçirmez Kamera / BİLGİ ELEKTRONİK ...........98 Yangın Alarm Santralı / MAVİLİ ..................................................................................................................100 Merlin Kablosuz PIR Dedektörü ve D&D Harici Dual Optik PIR Dedektörü/ WILC0...........................102 Cobra Cep Telsizleri / ASELSAN.....................................................................................................................104 Zaman Atlama Kayıt Cihazları / EDS........................................................................................................... 106 Magicsens Serisi İnteraktif Dedektör1er / BOSCH..........................................................................................................106 Yangın Kontrol Panelleri / EEC.........................................................................................................................................108 Videotel / TETA....................................................................................................................................... 110 Garrett Magnescanner PD 6500 ve EG&G Z Scan Otomatik Patlayıcı Tespit Sistem i /FRANKLIN.........................112 Vulcon Toz dolum Cihazlan ve AWG Jet/ Spray Lanslar/ BAREKS...........................................................................114 Biometrik Teknoloji: Handkey il/ SENKRON.........................................................................................................................115 AUER - İST Yangından Kaçış Başlıklan ve İST Yangın Battaniyeleri/ İŞÇİ SAĞLIĞI TEÇHİZATl...................................... 116 Haberler News Bodrum Ormanları Yangınlannda "Sabotaj" Olasılığı ....................................................................................................117 Mazot Yüklü Tanker Yandı: 2 Ölü................................................................................................................................... 117 Yaz Geliyor, Yangınlar Başlıyor .............................................................................................................................................118 Sektörümüz İçin Yararlı Bir Kitap........................................................................................................................... .119 Fethiye'de Orman Yangını ...................................................................................................................... 119 Bir Yangının Bedeli 3 trilyon; Yangını Çıkaran ise Serbest.................................................................120 Bolu'da başarısız Deprem Tatbikatı ..................................................................................................................... 120 Adapazarı'nda 8 Prefabrik Konut Kül Oldu.........................................................................................................120 Türkiye'de Teknolojik Sahtekarlık Arttı ................................................................................................................... 121 Ormanda Mangal Yasağı ....................................................................................................................... 122 Sarıyer'de Yangın 1 Ölü, 1 Yaralı ...................................................................................................................... 122 Vakko'da Yangın ...............................................................................................................................................................122 İzmir'de ve Adana'da Orman Yangını ...........................................................................................................122 "Desteknoloji" Seferberliği................................................................................................................................................123 S.0.S. 2001 Afet Öncesi Hazırlık Fuarı ............................................................................................ 124 İTÜ'de Grinnell Yangın Semineri........................................................................................................... 125 Boğaz Köprüsü'nde Otomobil Yangını .............................................................................................................125 Terk Edilen Gemide Esrarengiz Yangın. ........................................................................................................................127 Vali Çakırın Deprem Önlemi Uyarısı.....................................................................................................................128 Marmara'ya italyan İncelemesi...................................................................................................................... 129 Türk Lirası'na Merhaba Kampanyası................................................................................................... 129 Üniversitelerin Mimarlık - Mühendislik Fakültelerinde "Yangın" Semineri.................................... 1 3 0 Karadeniz'de Tanker Yandı ..............................................................................................................130 Depremzedeye 20 milyon Euro Yardım ........................................................................................... 131 Gebze'de Plastik Atölyesi Yandı..........................................................................................................131 Erzurum'da Deprem.............................................................................................................................132 5 table of' contents MAY- JUNE 2001 ISSUE 56 Tulumbacı Kahvehaneleri 12 CCTV Sözlüğü Yangın Güvenlik İçin Risk Yönetimi Akıllı Bina Sistemleri NFPA 101 30 64 72 137 Ürün ve Cihazlar İçin 139 Firmaların Alfabetik Dizini Firma Tanıtımları Fuar Takvimi Abone Formu 145 149 151
il$9Eli,;i,i•ffiit-i• f i r m a l a r A K AKSAY ......................................................54 KALAFATOĞLU .....................................55 ATC ...................................................... 34-35 KSB .......................................................... 11 ASELSAN .................................................. 23 N-M B MAVİLİ······················································· 9 BAREKS .................................................... 44 NEMESİS ................................................ 103 BİLGİ ELEKTRONİK ....... Arka Kapak İçi NOREL ...................................................... 21 BTS ............................................................ 31 BURSAN .................................... 19-107-109 0-Ö C-Ç ODES ................................................... 33-39 CEBSAN .................................................... 48 ÖZAK ........................................................ 63 csu ........................................................... 27 P-R D PALMET ................................................... 69 DEKA ........................................................ 97 PCC ........................................... 117-119-121 PRONET ................................................... 49 E POLİTEKNİK .......................... 123-125-127 EDS ...................................................... 45-47 EEC ............................ 150-152-Arka Kapak EKİN ........................................................... 7 EKUR ......................................................... 1 s SAĞLAM ................................................... 83 SEÇİLAY ................................................... 81 EMO .......................................................... 41 ENKO BİRLEŞİK ENERJİ ....................... 85 ENERSİSTEM .......................................... 79 SODEKS .................................................. 113 SENKRON ................................................ 61 SIEMENS ................................................... 2 ERRA ........................................................ 10 E RYATEK ............................................. 26-27 T TANRIKULU ........................ Ön Kapak İçi F TEKNİK YAYINCILIK ............................. 24 FETAŞ ...................................................... 67 FO"KUS MÜHENDİSLİK ........................ 71 FRANKLİN ........................................ 93-95 TEKNİK WEB ........................................ 111 TEKOFAKS ............................................. 105 TEPE GÜVENLİK .................................... 57 TESKON ................................................. 126 G TRİMEKS .................................................. 43 GİS ............................................................. 91 TİTAŞ ........................................................99 GRİNNELL ............................................... 89 Ü H ÜÇOK ........................................................42 HAMAMCIOĞLU ...................................... 8 HERA ......................................................... 82 vw WİLCO ............................................... 75-77 ı-İ y İNTERTEKS ....................................... 28-29 YANMAR ................................................ 101 İŞÇİ SAĞLIĞI TECHİZATI ...................... 87 YANGIN GÜVENLİK REHBERİ ............. 56 6
M CCTV Türkiye Distribütörü Danı,ma Hattı (O 212) 425 26 24 Fax:(O 212 ) 425 46 60 www.sanyo.com.tr o-mall:oklnOlbm.not IS<',<fdO'lrJılt41ST(l'iftı�JSı,ıe --�--·- o 24 Saat Güvendesiniz ---------------------------��------, SANYO Güvenlik Camera Sistemleri ile ilgili detaylı bilgi için lütfen kuponu 1 doldurup (O 212) 425 46 60 nolu faksımıza gönderiniz. : Şirket:_______________________________� AdıveSoyadı:__________________________-: Adres:________________________________ı 1 --------------- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - � Tel.: (O....)____________ Fax: (O....)__________ı 1 e-mail:_______________________________J D Ücretsiz Broşür O Ücretsiz ekinist dergi aboneliği ı1 ________________ ,
8 C Cummins Yangın Dizelleri • N.F.P.A (National Fire Protection Ass•.) ve LPC (Loss Prevention c..:• Council) standartlarına uygun dizel yangın pompası rootor:ları,. H tıı • 39 - 1656 kW arası geniş güç yelpaze5ıi, l -- • Türkiye genelinde yaygın servis hizmeti, • Her türlü yedek parça garantisi, • Radyatör veya ısı eşanjörlü soğutma. �........ O O • Periyodik bakım avantajı ........... JIIIIL Merkez o o ............... Okul Cad. No:13 81474 Orhanlı Tuzla/İSTANBUL HAMANICIOl!ıı..U Tel: (0216) 394 32 10 PBX Fax: (0216) 394 32 08-09 r -t----) � Ankara Adana hzmi ��,-J.......J. • Tel: (0312) 438 85 00 (3 hat) Tel: (0322) 454 78 86 {2hat) Tel: (0232f463 37-•ıü (4 hat) ,,Fax: (0312) 439 68 42 Fax: (0322) 457 33 74 Fax: (0232) 422 34 o web, www.hamamc;aglu.com e-ma;ı, cum � ; � @hamamc;aglu.com I L
mavili ELEKTRONİK TİCARET VE SANAYİ AŞ. Merkez : Tel (0216) 466 45 05 Pbx Fax (0216) 466 45 10 Şube : Te1 (o21 2) 288 O2 82 272 32 24 - 272 42 84 Fax (0212) 288 02 20 e-mail : m a v i I i @ m a v i I i . c o m . t r web : w w w . m a v i I i . c o m . t r �E MOCMIKI World Class Leader in Fire Detection Since 1918 Quality System Certificate No. 164 ı....__....;;;;;;;;;;;;.ı Assested to ISO900 1 . yangan ve gaz algalaına sistemleri • ÜRETİM • İTHALAT • MÜHENDİSLİK • PROJELENDİRME • TAAHHÜT • PERİYODİK BAKIM • GARANTİ • YEDEK PARÇA • MONTAJ • SERVİS 9
10 Duman Tahliye ve/veya Doğal Havalandırma Sistemleri Çalışma Alanlarımız • Duman Kontrol Sistemleri • Duman Perdeleri • Doğal Havalandırma • Klima Sistemleri • Mekanik Havalandırma • Yükseltilmiş Döşeme • Yangın ve Duman Damperleri Official Colt Distributor for Turkey and Russia ERRA YAPI VE MÜHENDİSLİK SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. Barbaros Bulvarı, Ertuğrul Sitesi No:91/2 80700 Balmumcu - İSTANBUL Tel: 0212-227 21 Si Fax: 0212-260 91 33 E-mail: erra@turk.net
• • • • • • • �NKARA: fSTANBUt: 08 TERCİH TAMAM . . . 0' C b KssbA 0 ra Serisi vos 0 , nayı, nisan/ap sal ı/tue ✓su,ka.darya1:u�ru/ce;�,yo/«a,,�yaptılda.r(,ffl/ bora,,_guubilir. Bu,nedeıtie,�lararası,alıvuJPJkabut_görmüf �,_güvuıiürbu-Jaltjtlt/;eti�(,ffl/. /güv-eııehiürUH/ çi,i,ıtkü, A� Vl>S ona.v{,1/ ve, kaliJ:Mi � . 09 -"/ ✓ Fiy� UfJUH/, tu� ;üruiçok ijıi. J Be/Jd,, /ıi,y iiıtiy� olmayacak, aH<aı ,ya-ow;aJ 10 Her a11ı çauf��eHUlt/ oUKP.lıyu-Hh 1 z/ garaıuui VtU ve, KSB devreye,a.uyor; raJfi:iyeye, kıui,aı,- rijortau,tuÜUt; ediyorlar. j Türkiye!kve,Aıwupa!�bi,r çokftr� KSB)'ituci/t;� 13 ;or�çok�. Refenııu/arı,çokiyi � j Pa.ıw üuriıtıielduyarı,l.ambaiarutvtut etmek�bık, tut 1 4 �mui-lltU"UUfJ dmte.kldy�Uf//uJnur�lıi,yrukalıffıyorlar. ✓str� ludrofor bıuuty ralı:ui kuJJaıuıuyorlar. Bıuuty faliui 1 6 yede./d4 VDSoııay{,1/ve,neudiort:audA.Y�;onuwuc,çai,ıfabiiiyor. 1 7jyedek,par�, ;ervu ve-perijıodik b�/uJnur�bafi,H{/�YUHA,R:,. /4UlfAJ1W tUv, Amerilca1dArkadn-uuuve-CAX/Jiwenlildu� 1-8 Ölf,/!,H!/ verijıoruu, öyley;e,ııuwt, Vt>Sı tu@etuuyeyUH/. NISAN/APR
TULUMBACI • KAHVEHANELERi Prof. Dr. Abdııralıman KILIÇ kilica@itu.ed u.tr Gündelik hayata 17. yüzyılın ortala rından itibaren katılan yeniçeri kahvehane leri, İstanbul kültüründe daha sonra tulumbacı kahvehanelerini ortaya çıkartmıştır. Tulumbacı kahvehaneleri özellikle ramazan ayında semai kahvehanelerine dönüşmüş, İstanbul folklorunda zengin bir miras bırakmışlardır. Kahve kelimesi, Arapça "kahva"dan ge liyor. Bu sözcüğün Habeşistan'da kahve üreten Kaffa bölgesinden alındığı sanılıyor. Kahvenin, Habeşistanlı bir çoban olan Kalli'nin kahveyi kaynatarak içtiğini ve bundan şifa bulduğunu belirtmektedir. Arap tüccarlar tarafından Arabistan'a getirildikten sonra 1 5.yy'da Yemen'de ekilmeye başlanan kahve, iki asır boyunca Arapların tekelinde kalmıştır. O yıllarda tüketimin neredeyse ta mamına yakını Yemen'den sağlanmıştır. Kahve, İstanbul'a ilk önce, Kanuni Sultan Süley man döneminde, 1 554 yılında, Halepli Hakem ve Suriyeli Şems adında iki kişi tarafından geti rilmiştir. Bunlar Tahtakale'de birer büyük dükkan açıp kahve ciliğe başlamışlardır. Keyfine düşkün bazı kimseler, bilhassa okur yazar takı mından zevk sahipleri buralarda toplanmış, kısa sürede kahvehaneler ço ğalmış ve halkın toplanma ve eğlence yerleri olmuştur. Kimi kitap okumuş, kimi tavla oynamış, kimi yeni ya zılmış gazeller getirmiştir. Ahmed Refik [1], Peçevi'nin "Halep'ten Hakem namında bir herif ve Şam'dan Şems namında bir zarif gelüb Tahtekale'de kehve satıcılığa başladı. Keyfe müptela zevk ve eğlence sahibi kimseler, okur yazar takımından nice zarif kimseler toplanıroldu. Yirmişer ve otuzar yerde meclis durur oldu. Kimi kitab okur, kimi tavla vesatrançla meşgul olur, kimi gazeller getürüb maariften bahsolunur. Nice akçeler ve pullar sarfidüb yaran cemiyetine sebep olmak içün tertibi ziyafetiden bir iki akçe kahve baha vermekle andan cemiyet sefasın ider oldular" yazdığını belirtiyor. Kahvehanelerin büyük ilgi görmesinden sonra din adamları kahvehanelere karşı cephe almışlar, bugün bir fincanının kırk yıl hatırı olduğunu söylediğimiz kahve o zamanlar haram sayılmıştır. Kanuni'nin Şeyhülis lamı Ebussuud Efendi, kömür derecesinde kavrulan maddeleri yemenin İslamiyete aykırı olduğunu belirtmiş ve kahve için "Her nesne ki fahıııı (kömür) mertebesine vara, yani kömür ola, sırf haramdır" şeklinde fetva vermiştir[1,4]. Kahvehaneler için de "Mesavihanedir, ana varmaktan meyhaneye varmak evladır" yani kahvehaneler için "kötü lükler yeridir, meyha nelere gitmek kahvehanelere gitmekten daha iyidir" denmiştir. Fetva dan sonra gemilerle Yemen'den gelen kahve Tophane rıhtımı nda denize dökülmüştür. Şeyhülislam'ın baskısıyla 111. Murat za manında, 1583 yılında, çıkarılan bir fermanla kahvehanelerin tamamı kapatılmış ve kahve de ---------------- Yangın ve Güvenlik m Sayı 56 Mayıs - Haziran 2001 ----------------
şarap gibi haram içki sayılarak yasaklanmıştır. Kahvehanelerin sahipleri fakir insanlar olduğu için bu kahvehanelerin berber dükkanına çevrilmesine izin verilmiş, kapatılan kahvehaneler, berber dükkanı ismi altında yeniden çalışmaya başlamıştır. Kahve yasağı sadece yirmi yıl sürmüş ve halkın baskısı nedeniyle vaizler "kömür haddine gelmez imiş, içmesi caiz imiş" yani "kömürleşmiyor, içilmesi haram değildir" elemişlerdir. Kahve haram sayılmayınca elin adamları kahvehanelere devam etmeyi günah saymamışlar ve kahvehanelerin sayısı yeniden artmıştır. Daha sonra 1 633 yılında bu kez iV. Murat kahveyi ve kahvehaneleri yasaklar, bütün kahvehaneleri yıktırır. Hatt-ı Hümayün ile bostancıbaşısını Edirne'ye gönderir. Bostancıbaşı, Edirne'de bütün kahvehaneler yıktırır ve kahvecileri astırdıktan sonra İstanbul'a döner. Daha sonra 1640 yılında !.İbrahim döneminde yasak yeniden kalkar. Avrupa'da da kahve için izlenen yol farklı olmamıştır. Kahve Osmanlı tüccarları aracılığıyla 1615 yıllarında Avrupa'ya taşınmıştır. İlk olarak İtalya'ya giden kahve Müslüman içeceği denilerek 1620 yılında Papa il. Clementus tarafından yasaklanmış ve içenleri aforoz edeceğini duyurmuştur (1,5]. Osmanlı'nın Viyana kuşatmasından sonra geride bıraktıkları kahveyi alan Polonyalı Franz George Kolschitzky ilkViyana Cafe'sini açmıştır. Viyana'da hala kahve TCırk usulü yapılmaktadır. Yunanlıların Grek Kahve dedikleri de aslında Türk kahvesidir. Osmanlılar vasıtasıyla Venediklilere sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılan kahve ilk olarak Türk usulü hazırlanmış daha sonraları her ülke kendi damak tadına göre kahvenin yapılışını değiştirmiş ve bugünkü kahve çeşitlerine ulaşmıştır. Osmanlı döneminde kahvehane lere ilişkin sabit bir siyaset izlenmemiştir. İlk açıldığı Kanuni döneminden sonra birçok kez tamamen kapatılmaya çalışılmışama bu süreler hiç birzaman yirmi yılı geçmemiştir. Sürekli kapatılamamasının nedeni, devletin modernleşmesi ve dolayısıyla zaman içerisinde daha az şiddete başvurması veya kahvehanelerin devlet gözünde daha olumlu mekanlar haline gelmesi Kahvehanelere kötülükleryeri denmiş ve kahve içki sayılmıştır. Kahvehaneler için "Mesavihanedir, ana varmaktan meyhaneye varmak evladır" ve kahve için "Her nesne ki /ahım mertebesine vara, yani kömür ola, sırf haramdır " diyefetva verilmiştir. sayılabilmektedir. Kahvehanelerin bazı dönemlerde kapatılmasının nedeninin ise toplumsal hareketlerin önlenmesi için olduğu belirtilmektedir. 19. yüzyılda İstanbul'u ziyaret eden gezginlerden Charles White, İstanbul kahvehanelerinden söz ederken "burada mahallenin dedikoduya ve her şeyi bilmeye meraklı olanları hem özel hem de kamu meselelerini konuşmak üzere bir araya gelir. Bu yüzden kahvehaneler polis tarafından gözlenir; ve hatta birçok durumda kahveciler maaşlı hafiyelerdir" demektedir [2]. Sultan 111. Selim döneminde, 1 798 yılına ait fermanda kahvehanelerde devletin eleştirilmesi yasaklanmakta ve bu fermana uymayanların yakalanıp cezalandırılacak ları belirtilmektedir. "Kahvehane ve berber dükkanları kapatılıp yıkılarak, gerek dükkan sahipleri ve gerek faydasız ve boş laf söylemeğe cüret idenler yakalan ıp ve cezalandırılıpvesürülmek lazım gelüp, ancak bir defa önce tembih ile ikaz edilerek merhametle hükmedene uygun olmakla bu defa cümleye tembih ve ikaz içün o türlü dükkanlardan en kötü şöhretli olanlarkapatı lıp yıkılarak ve sahipleri sürülüp ve her semtün hakimler ve zabitlerine başka başka ferman-ı alı ile tembih olunmağla bundan sonra kahve ve berber dükkanlarında ve diğer dükkanlarda ve halkın toplandığı yerlerde ve rical-i Devlet-i Aliyye dairelerinde ve hademe ve katipler arasında vazıfesi olmayan devlet işlerine dairsözsöylemeye cesareteder her kim olur ise yanında bulunanlarla beraber yakalanıp ve diğerlerine ibret için ceza landırılıp ve hükm-i siyaset icra kılınmak içün taraf taraf mahsus tebdiller ve tebdil olduğu bilinmeyecek ademler tayin olunsun" [2]. O dönemde ortalama her yedi dükkan dan birisi kahvehane olur. Çok büyük bir bölümü Müslüman olan kahvehane sahiplerinin her üç kahvehane sahibinden birisinin bostani, beşe, odabaşı, vb. yeniçeri unvanları taşıdığı, esnaflıkla uğraşan her iki yeniçeriden birisinin kahvehane sahibi olduğu belirtilmektedir[2]. Aslen bekar olan yeniçerilerin 17. yüzyılın ortalarında evlenmelerine izin verilmesi kışla dışında yeni bir hayat kurmalarının sağlanması, yeniçerilerin esnaflaşma sürecini başlatmış, kışla dışında kendilerine ait kahvehanelerde toplanmaya başlamışlardır. Genellikle, bu kahvehanelerin sahipleri yeniçeri teşkilatı içinde sivrilmiş, teşkilatın alt kademelerinele görev yapan ve ocak mensuplarıyla doğrudan ilişkisi bulunan "çorbacı" zümresinden gelmiş, bağlı bulundukları o rtan ın kültürel özelliklerini açtıkları kahvehanelerde canlı ----------------Yangın ve Güvenlik il Sayı 56 Mayıs - Haziran 2001 ----------------
o/�� tutarak gündelik hayat içinde bir çeşit kültür oluşturmuşlardır. Zamanla kahvehaneler şekil değiştirmiş, 18. yy sonlarında ve 19. yy başlarında özellikle yeniçerilerin devam ettikleri kahvehaneler türlü yolsuzlukların, zorbalıkların yapıldığı yerler olmuştur. Her yeniçeri ortası üyelerinin gittikleri kahvehane kapısı üzerindeki ortanın balık, kılıç, gemi, - hançer gibi işaretinden tanınırdı. Yeniçeri kahvehaneleri Boğaziçi kıyılarında, Galata, Tophane, Üsküdar gibi şehrin kıyı semtlerinde çokça bulunurdu. Yeniçeri ocağının il. Mahmut döneminde, 1826 yılında, kaldırılmasından sonra, İstanbul ve Boğaziçi'nde ne kadar kahvehane varsa hepsi yıktırıp kapatılmıştır. Fakat kısa bir süre sonra kahvehaneler yeniden açılmış, bu tarihten sonra yeniçerilere ait kahvehane kültürünü tulumbacı teşkilatı mirasalmışve il. Meşrutiyet yıllarına kadar yaşatmıştır. Yeniçeri mesleği sayılan tulumbacılık acemi ocağına bağlı bir teşkilat olduğundan 1826 yılında yeniçeri ocağı ile birlikte dağıtılmış, yerine mahalle tulumbacılığı getirilmiştir. Her mahallede tulumbacı takımları kurulmuş ve bunu da mahallede açılan tulumbacı kahvehaneleri izlemiştir. Tulumbacı kahvehaneleri, mimarileri, iç tasarımları, dekorasyonları ve temizlikleri bakımından çok ilgi çekiciydiler. İçleri çoğu zaman setli ve sütunlu kahvelerde fıskiyeli mermer havuzlar olurdu. Ocaklar çiniden veya oyma süslemeli, nakışlı tahtadan yapılırdı. Fincanların durduğu raflar, nişler, tahta işçiliğinin ve Türk süsleme sanatının en güzel örnekleriydi. Duvarlar ve tavanlar da güzel nakışlarla işlenirdi. Kahvehaneler eşyaları bakımından da Türk güzel sanatlarının örnekleriyle doluydu. Çini fincanlar, kapalı, açık ağızlı cezveler, gümüş hatta altın başlı nargileler, kehribar ağızlı çubuklar, birbirinden zarifti. İstanbul'un kahvehanelerinde çalgı dinlenir, sonraları gazete ve dergi okunurdu. Tulumbacı kahvehaneleri türlü zevku sefalara ve türlü hazin vakalara sahne olmuşlardır. Bu kahvehaneler en şahşahalı devrini Sultan Abdülazizve il. Abdülhamit'in zamanlarında yaşamıştır. Kahvehane, tulumbacıların günlük hayatında bir nevi kulüp idi. Dostluklar orada başlar, orada kurulur, her türlü dedikodu oradan çıkar, iğrenç iftiralar oradan uçurulur, sapık aşk dedikoları orada çimlenir, yeşerir, cinayetlere kadar varan husumetlerin, kinlerin kazanı kahvehanede kaynatılırdı. İstanbul'un en tanınmış tulumbacı kahvehanesi Galata'da Hendek Kahvehanesidir. Necatibey caddesinden Tophaneye doğru çatal yolun sol tarafından olduğunu belirten Reşat Ekrem "Galata, kaldırım kabadayısı, bıçkın, şıkırdım, haşeratyatağı idi, bu takımın arı kovanı, karınca yuvası gibi kaynaştığı yerlerde kahvehaneler, bilhassa tulumbacı kahvehaneleri idi" demektedir [4]. Defterdar'da Kahya lsmail'in Kahvehanesi işleten Kahya İsmai1 aynı zamanda bir tulumbacı reisiydi. Ahşap kahvehanenin üst kısmında bekar odaları bulunuyordu ve burada çok tanınmış tulumbacılardan, mani, semai, koşma okumada - herkesin hayran olduğu Çiroz Ali kalıyordu. Ağır başlı, sarışın, orta boylu, tıknazca biri olan Kahya İsmail'in kahvehanesinin önü genişti, gelenleri temenna ile selamlardı. Ramazanda kahvehanenin önüne de iskemleler atar, yorgancı dükkanlarından kira ile eşya kaldırıp gelin odalarını süsledikleri gibi, özle olarak yaptırılmış sarı ve beyaz çiçekler ve beyaz gelin telleri ile süslerdi. Ramazandan sonra süsleri toplar bir sonraki sene için sandığa yerleştirirdi[4]. Karagümrük'te Uzun Ahmet'in Kahvehanesi, Beyazıt'ta Köşklülerin Kahvehanesi, Üsküdarda Tabutculariçi Kahvehanesi sayılabilir. Bunların dışında İstanbul'un hemen her yerinde dönemin spor klüpleri olarak kabul edilen kahvehaneler açılmıştır. Balat Tulumbacı Kahvehanesi, Cibali Tulumbacı Kahvehanesi, Unkapanı Arabacı Kahvehanesi, Çukurçeşme Taşkın Kahvehanesi, Yusuf Paşa Cinbon Ali Kahvehanesi, Kasımpaşa Katip Ömer Kahvehanesi, Beşiktaş Paşa Kahvehanesi, Yüksekkaldırım Kahvehanesi Galata'da Lüleciler kahvehanesi ve Tosun'un Kahvehanesi önemli tulumbacı kahvehaneleridir. Özellikle yeni açılan bir kahvehane için "nişan alayı" tıpkı esnaf alaylarında olduğu gibi İstanbul'un gösteriş yanı ağır basan toplumsal olaylarındandır. Tulumbacılığın günümüzde tanınmasını sağlayan, bitmez tükenmez enerjini tulumbacıların hayat öykülerini araştırmakla geçiren, sonsuz şükran borcumuz olan Reşat Ekrem Koçu, kırk yıldan fazla tulumbacı kahvehanesi işleten Vasıf Hoca'nın anılarından anlatıyor[4]. "Tulumbacılık aleminde çalgıcı kahvehane, senede bir defa ramazan ayında yapılırdı ve ramazanın ilk gecesinden arife gecesine kadar devam ederdi. Bu günahkar Vasıf, ________________ Yangın ve Güvenlik il Sayı 56 Mayıs - Haziran 2001 ----------------
yGi raml a it ar 'adma avzea nİ s tt aa mn b uy li 'r dmai çs eanl geı l ı Üksakhüvdeahr 'adnae, y y a ü p z t ü ı m n ü , n h a a m k ı d o i l e l s u k n a p h a e t p m s i a n k i a n r a if s e i p a k o ş l a d m u . ı Tulumbacılığın çalgılı kahvehaneleri üzerine uç oy kd uyr ma zaı doı rk. uYdazuamn,l a hr deapns i zyi yaandl eı ş toı r, khaal et tma ae nr bl aat abnı nl aar a bhi el mmeşdaişğairn, ih ebmi l i p e gaöcrı rmı mü .ş g i b i el Ramazanlarda çalgılı kahvehane y el t ualpu mm abka,c ı İlsatraı nn bç uı kl ı'pu mo tuuzr ad,u kİ sl at raı nkbauhyvl e' dhaa n ea al edr ee dhiansi nb Si r ealda enti kt i .şÇe ha rl gi nı ldı ek an hçvı ek hı pa nİ set aynabpumyal ' ka g k a e h l d v i e ğ h i a v n e e l e İ r s i n ta e n y b e u r l l ' e d ş a t i ğ d i n a i s t ö u y l l u e m ye b n a l e c r ı vv ae rşdaıtra. faSteı nl aı nİ si kt a'tnebçuılk' cml aı şboullsma ueşlat ugr .e l i ş m e s i n i Bir Tulumbacı kahvehanesi ramazanı şhearli ifcnlee y aklonyı zu bpi r ai şyl eitçei nc eçkalgkılıi mkashevnei hnanoe kahvehanenin kahvecisi olması şart değildi. t kB e a i c h r r v i ü e şd b h e a e n s e k i y ei n o id ş la l i e s n t in e e n h k g e a ü r h v h v e a e n n c e i g n i i l , e g b a ö n ir r l a g ş ü k ı s r, i ü m o v n se e a a dk y a a h s a ü v ç r e ı e k h c t a a e n n k e ç b y a i i r l g i m ı ş lı l e e k n t a e f h a c v a e e t k , h p a o n al e y a y n t i e a m k ç im i a n r s d e e ı d . Çe S r a u , l r g b r ı i e l r ı aEllvayaınnıkna ertesi günü hazırlanmaya başlardı. ğıtlarından güller ve zincirler yapılır, kb ae hş i vk eöhrat ünseün şi ne ktl ai nvda en ı ,b ug ör ebnegka rgeönbke zk i nycai rhl ue tr vtaehgtaüsllıebrlieledgoönraütnılmırdeız; döiy. lesine ki tava n ı n tek Bir köşede çalgıcılara mahsus bir yer ga üy rzı leı rldgı . üZzeeml ri neds ei mn l ye ür kvseekcr ee nbkilri skead y a p ı l r, ğıtlarla dy eorni na ti nı l ı radrık. aBs uı n aş adnao mç as ul g ıçcaı l lagrı ıcnı sçaazkl ıal ı rr,ı ns ıendai ns ı ül ms tal si nı ei çdi ne bç iar lkgaı cçı lçairvai miskaehmslues komnüulnuardsui p. m i ktarda d re a s i o mK z a le a h r m v a e a s h ı n l a ır la n d r e ı, p le m e r e k in s m e d l a a u k v " b U a u r y l l a u o r y l ı a a n n n a Sd eu ll itkaannı l ıö l(dOütrhmeel l oy)e" , g"eSl eevng iAl i sr ai npi g o emiye bindiren kız gibi güzel ğ s K e ız m la k t n u i n l ( e t H s u e i l " u l , e m n " b a R y a u c ı m ı k la a e r ç l ı i n ı h r ı a i s sn a a n r P " d a ı r k g is i e b)" t i r , . a. f ıBn ud a at roapdl ua gösteren büyütülmüş bir fotograf da unutulamyanzad aı . sAı l yı r,r ı cbau e rne as izmı nl ed rai nn üv çe daöyrnt at al anr eı nbeütyr aü fkı da rengarenk kağıt güller ve zincirlerle süslenirdi. Ramazanı şerif olduğu için k uf a a h k v e is h k a e n m e l l e e r l e d r e k h i a z m ı r a l a s n a l a a r r a ı n k h k e a p h v s i e h k a a n l d e ı r ı b l ır i r , tiyatro gibi o iskemleler dizilirdi" [3). Bir tulumbacı kahvehanesinde basit ii nç si nadnes edri nü vl eennmi , i hş tei rr. zYaomr gaann cf aı nStaans dt i kı k dDe ek sot ral an rı ya da Komiser Hüsamettinin Destanına kulak vHeer el ennl ear,' ygı özkl ae çr i ınr ia nd u vPaarrl ai sr dtaakbi l Oo l tahreı nl l od av ne a g y er ır ç a e m kli azlardı. Böylece hayatın yalın ği, psikolojik atmosferin saydam ö r t üÇs üa lagl ıtyı nı dhae er pgi ke cree ,n kkl ae hr ev ebhüar ün ne ünri dn ü ö[ z5 e) .l çığaçaırrdtkı.aÇnıığıbikranseimlk agiecveeoykauddiuvan okuyarak rt ğu semai veya da di vı an nı dı na i dç iunyduer uk radhuv.eEhkasneeryi yi ai şöl entce ec ebki rkdi şi vi nai nn a o r k d u ı r n , d s a o n n r d a a m b ü i r ş t s e e r m i l e a r i arasından ağ dl airvdaann, bkior iş ms eam ı s a r ö i , y b m le a a r ş d n l ı i i, . Çığ . . . . "ırdtekdanik"tAend asomnaramma nann ni ykeelimkeafsiöyyelerodlia. cÖarkneb i r ğin 'ı\clam aman... gözlerim" elediğinde arkasından 'ı\ğlamaktan boyandı al • kanlara gözlerim.. Ol al kanlı gözler ile gözlerini gözlerim.." diye devam ederdi. Kendine güveKnaehnvmehüaşnteeryievaarsa maniye devam ederdi. ğırbaşlı kişilerin yanında kendilerini bilmeyen kişilerin ele geldiğini belirten Vasıf Hoca "Ceketler omuzda fesin bir tarafı çukurlaştırılmış (yar tekmesi), fesin ük uç ş ka ök lşaersı ni çuuçkl aurrı l abşi trı rkı al mr ı ışş k (aydaar dr saan r kaı yt ı rl mı l dı şı mv )e, hatta daha ileri gidilerek bıçağın sapı da kuşağın kıvrımından üç dört parmak çıkarılmış, oturanları itçe süzerek, ağır başlı, feleğin çemberinden geçmiş kamillere istihkar ve istihfaf ile bakarak yerlerini alırlardı" demektedir. [3] Tulumbacı kahvehaneleri, balkan savaşının başlaması ve gençlerin çoğunun savaşa gitmesi ile yavaş yavaş çekiciliğini kaybetmeye başlamış, 1923 yılında tulumbacı döneminin kapanmasıyla tulumbacı kahvehaneleri ele zaman içinde yok olmuştur. 0 KAYNAKLAR 1. Ahmet Refik, Eski İstanbul Manzaraları (15531839), Tiıııaş Yay111/arı (1998). 2. Cengiz Kırlı,· Kahvehane/er ve Hafiyeler: 19. Yiizyıl Ortalarında Osmanlı 'da Sosyal Kontrol, Toplum ve Bilim. s.83 (2000). 3. Reşat Ekrem Koçu. Jstanbııl Tulııınbacıları, s. /05, Ana Yay111evi (/981). 4. lstanbulAnsiklopedisi, Cilt 4, s.386-39!, Tarih Vakfı (J994) S. Ekrem lş111, "İstanbu/'da Gündelik Hayat", s.237, iletişim (1995). ---------------- Yangın ve Güvenlik m Sayı 56 Mayıs - Haziran 2001 ----------------
Article •• • • • ENDUSTRIYEL YANGIN TEHLiKELERi ve • ACiL EYLEM UYGUIAMAIARI lndustria/ fire Oangers and Emergency Action Aplications YILDIRIM GÖK Gebze Organize Sanayi Bölgesi İTFAİYE MÜDÜRÜ 1 950 yılında Boyabat/SİNOP'ta doğdu. 1 969 yılında katıldığı Deniz Kuvvetlerinde Astsubay ve Subay olarak denizin yüzer ve kara birliklerinde Y/S personeli olarak görev yaptı. Bu arada askeri kurumların yanı sıra İPRAŞ, NBC OKULU, SİVİL SAVUNMA KOLEJİ gibi kamu kurum ve kuruluşlarında Yangın Güvenliği, Tehlikeli maddeleri depolama ve oryantasyon, personel yönetimi vb. çeşitli kurs ve seminerlere katıldı. Yıldızlar Su Üstü Eğitim Merkezi Tim grubunda Y/S Uzmanı ve Yangın Okulunda öğretmenlik görevlerinde bulundu. Deniz kuvvetlerinin en büyük itfaiye teşkilatı olan Ana Yangın Savunma Merkezi (Donanma İtfaiyesi) Amirliği görevinden kendi isteği ile 1994 yılında emekli oldu. Transtürk, Petkim, Polisan, Sevkan, Ersa Plastik, Total vb. bir çok yangının söndürülmesinde koordine görevi yanında TRANSTÜRK DIŞ TİCARET, DUPONT-SA ve TÜRK HAVA YOLLARI gibi kurum ve kuruluşlara danışmanlık ta yapan Yıldırım GÖK, müdürlüğünü yaptığı Özel Gebze Organize Sanayi Bölgesi İtfaiyesini kurdu. ÖZET "Endüstriyel Yangın Tehlikeleri" çok kapsamlı bir başlıktır. Bu nedenle bu yazıda yangın önlemleri bir kenara bırakılarak; muhtemel riskleri yaşanan örneklerle vermek suretiyle başlıklar halinde ele alınmış, müdahale şekil ve yöntemler; "acil eylem uygulamaları" adı altında özetlenmeye çalışılmıştır. Endüstriyel yangın tehlikelerini beş grup altında toplayabiliriz: -Yapısal Yangın Tehlikeleri - Ürün ve Üretime Bağlı Yangın Tehlikeleri - Nakliyede Yangın Tehlikeleri - Depolamada Yangın Tehlikeleri - İnsan Davranışlarına Bağlı Yangın Tehlikeleri Bu tehlikeler anlatıldıktan sonra "Acil Eylem Planı Uygulamaları"na da yazı içinde değinilmiştir. ABSTRACT "lndustrial Fire Dangers " is a very extensive headline. According to this resason, fire measures are taken into second consideration. The article states the possible risks under the headlines together with real examples and summarizes intervention forms and methods under the headline of "emergency action applications". We can group industrial fire dangers under five titles: - Constructional Fire Dangers - Fire Dangers based on Product and Production - Fire Dangers in Transportation - Fire Dangers in Storing - Fire Dangers Regarding Human Behaviours After explaining these dangers, the article mentions "Emergency Action Applications" in brief. _______________ Yangın ve Güvenlik ırı Sayı 56 Mayıs - Haziran 2001 ---------------
Article Endüstriyel yangın tehlikeleri çok geniş bir platformda düşünülmesi gereken bir riskler zinciridir. Böyle geniş bir konuyla birkaç kitap bile yazılabilecekken bir makalede sınırlayabilmenin sıkıntısını yaşıyorum. Bu nedenle başlığını Sn. Muzaffer ÖZER'in kitabından alan "Endüstriyel Yangın Tehlikeleri"ne değişik bir bakış açısı getirerek maddi ve manevi kayıpları en azda tutabilmek için, yangın önlemlerini bir kenara bırakarak muhtemel riskleri yaşanan örneklerde vermek suretiyle başlıklar halinde geçiştirerek müdahale şekil ve yöntemlerini acil eylem uygulamaları adı altında özetlemeye çalışacağım. Endüstri yel İşlem: Avrupa EN normlarının benimsendiği TSE'nin 9646 sayılı standardında bir hammaddenin montaj, ayırma, birleştirme, karıştırma, tamir, paketleme ve son olarak mamül hale getirilmesi için yapılan bütün işlemlerin genel adı olarak tarif edilmektedir. Bu işlemlerin yapıldığı atölye, fabrika ve entegre tesisler de endüstriyel işletmeler olarak nitelendirilmektedir. Bu tariflere uygun olarak endüstriyel yangın tehlikeleri aşağıdaki gibi gruplandırılabilir. 1. Yapısal Yangın Tehlikeleri 2. Ürün ve Üretime Bağlı Yangın Tehlikeleri 3. Nakliyede Yangın Tehlikeleri 4. Depolamada Yangın Tehlikeleri 5. İnsan Davranışlarına Bağlı Yangın Tehlikeleri 1. YAPISAL YANGIN TEHLİKELERİ Yapıların yangın tehlikeleri yapı tipi, yapının yeri, yapının şekli ve yapı elemanlarına bağlıdır. Bir başka deyişle bu sıralama yapının yangına dayanımını ortaya koymaktadır. Yapı, yapı elemanları ve yan gına dayanımları ile ilgili TSE'nin 22-25 adet standardı mevcuttur. Bu standartlara göre tercih edilen yapı, yapı elemanı yangın tehlikesini azaltacak veya kısmen kaldırabi lecektir. Yangına karşı dayanıklılık, tutuşabilirlik, alev alabilirlik, yüzeyde alevin yayıl ma hızı, yapı malzemelerinin çarpmaya, suya, çabuk soğumaya karşı direnci, yapının yangın tehlikesini bir başka deyişle yangına direncini ortaya koyacaktır. Örneğin: Ağaç, yüksek basınç dayanıklılığı, iyi çekme mukavemeti, esnek gücü ve ısı iletmemesi yanında 280350 °C ısıda yanmaktadır. Ancak; yanan ve kömürleşen dış kısımda direnç sıfırlarken yanmayan iç kısımda mukavemet devam eder. Döküm malzemelerin 400 °C'de gücü zayıflar 1100 °C'de tamamen kaybolur. Çelik malzemeler yüksek ısı iletimine sahip olduklarından gerilme sınırını kolayca aşar ve esnekliği kaybolur. Basınç altında bulunan yapı kısımları ortadan katlanarak kalıcı şekil değişmeleri görülür. Öyle ki, 350 °C'de 2/3, 500 °C'de ½, 700 °C'de 1/5 kadar gücü kalan demirçelik mamülleri taş, tuğla, briket ve beton gibi yapı elemanları ile korunduğunda yapılarının yangın tehlikelerini de azaltmış olacaklardır. Keza yerli olarak üretilen cam yünü, taş yünü gibi yanmaz kabul edilen yalıtım malzemeleri, MER'in ithal ettiği INTUMESCENT (Kendinden şişip kabaran) tipi boyalar ve FiRE STOP MATERIALS Yangın Durdurucu Malzemeler yapıların korunmasında etkili olacaktır. Bu arada çatı elemanları ile son zamanda yaygın olarak kullanılmaya başlayan plastikler yanında döşeme, tefriş vb. müştemilatın da yapısal yangın tehlikeleri üzerine etkilerini vurgulamak gerekir. Kısaca özetlemek gerekir ise; endüstriyel yapılarda söz konusu olan yangın tehlikelerini, • Çatılarda • Asma tavanlarda • Bacalarda • Duvarlarda • Kapılarda • Pencerelerde • Aydınlatma bantlarında • Klima kanallarında • Asansörlerde • Betonarme taşıyıcılardaki tehlikeler olarak vurgulayabiliriz. 2. ÜRÜN VE ÜRETİME BAĞLI YANGIN TEHLİKELERİ Endüstriyel tesislerde bir çok hammadde çeşitli proseslerden geçerek işlenir ve başka bir prosesin hammaddesi veya kullanılabilir bir cihaz, ekipman yahut ta sistem olarak endüstrideki yerini alır. Meydana getirilen ürün gibi kullanılan ham maddenin özelliklerine bağlı yangın riskleri de farklıdır. Ayrıca üretim aşamasında işlem yapılan yer ve makinelere bağlı yangın tehlikeleri de söz konusudur. Plastik sektöründe enjeksiyon makineleri, boya vb. kimya sektöründe reaktörler ve karışım yerleri, makine ve ambalaj sektöründe boyama üniteleri, ısıl işlem yerleri ve bütün sanayi kuruluşlarında ısı ve enerji merkezleri bazı örneklerdir. Ürün ve hammadde yangın tehlikele rini katı, sıvı ve gaz madde özelliklerine göre düşünmek ve değerlendirmek daha kolay ve anlaşılır olacaktır diye düşünüyorum. 2.1 . Katı yanıcı maddeler Günlük yaşantımızda kullandığımız veya her hangi bir nedenle işlediğimiz ağaç, mobilya, kağıt, tekstil ürünleri ve plastikleri normal katı yanıcılar olarak düşünebiliriz. Bununla beraber saflıkları ve içinde bulundukları koşullara göre tehlike yaratan hafif ve aktif metaller vardır. Sodyum, Potasyum, Magnezyum, Kalsiyum gibi örnekler su ile bile reaksiyona girerek patlayıcılık kazanabilmektedir. Keza tekstil tozları, gıda tozları metal ve katı yakıt tozları plastik, lastik ve kauçuk tozları yanıcılığı infilak şeklinde oluşan tehlikeli katılardır. Kendi kendine yanabilen sudan, nemden, havadan etkilenerek reaksiyona giren ---------------- Yangın ve Güvenlik m Sayı 56 Mayıs - Haziran 2001 ---------------
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=