� Article Betonun yangına dayanımında; ateş etkisinin cins ve süresi, çimento ve agrega cinsi,betonun yaşı, yangın başlangıcındaki rutubet miktarı,ısı etkisi sırasında statik yükün değeri, eleman boyutları,yapımsa! değerler önemli rol oynarlar. Parça ve dökülmeler,mukavemet kaybı oluşabilir. Beton içindeki yapı çeliği de ısı etkisiyle taşıyıcılık özelliğini kaybeder. Çelik taşıyıcılar ise, eğer hiçbir önlem alınmamışsa taşıyıcı özelliğini 5-10 dakikada kaybedebilir. Ahşap inşaat elemanları yangına karşı son derece yetersiz kalmaktadır. lsı etkisiyle 145oC 'de kimyasal ayrışmaya uğramaktadır. Yanma hızı malzemenin kesitine, rutubetine ve reçine miktarına göre değişik değerler gösterir. Genellikle yanıcı bir malzeme olarak bilinmesi nedeniyle, yapıda kullanılırken ateşe karşı bazı önlemlerin alınması gereklidir.(9) 4.2. Yapı Elemanlarının Yanmaya Dayanıklılıkları Binaların yangına dayanıklılığı inşaasında kullanılan malzemelerin niteliğine bağlıdır. Tasarımcılar pasifyangın güvenliği açısından yapı malzemelerini seçerken, en az yanıcı malzeme kullanmaya özen göstermelidir. Bu bilgiler TS 1263 VE TS 4065 'de verilmiştir. Buna göre; YanmazYapı Malzemeleri A Sınıfı, Yanıcı Yapı Malzemeleri ise; B Sınıfı olarak gruplandırılmıştır. Bunlar da; A 1 : Hiç yanmaz, A2: Zor yanıcı ( kum, çakıl, çimento, kireç, alçıharç, beton, tuğla, kiremit, cam,v.b. gibi kagir denilen) elemanlardır. 10-11) Bl ,B2,B3 ise ;sırasıyla; B1-Zor Alevlenici: Alevle direkt temas halinde yanar, alev kaynağı uzaklaştırılınca kendi kendine söner. (Ahşap talaşı, alçı karton levhalar, asbestli mukawa kağıt, PVC Zemin kaplamaları, ahşap parke), B2-Normal Alevlenici: Kalınlığı 2mm'den fazla ahşap veya suni ahşap levha, sert PVC levha, polietilen, asfalt ve bitümlü çatı örtüleri. B3-Kolay Alevlenici: Kağıt, saz, talaş, saman, pamuk, selüloz lifi ve toz halinde her türlü yanıcı maddeler bu sınıfta yer almaktadır. (12-13) 5. YANGININ YAPI MALZEMELERİNE ETKİSİ 5.1 . Harç ve Beton Yapı Malzemelerinin Yangına Dayanımları. Beton çimento hamuru ve agrega türüne bağlı olarak yüksek sıcaklıktan etkilenir. - Çimento hamuru, 1 00 santigrat dere cede ısıl genleşmeye uğrar, 530 derecede ise, kimyasal bağlı suyu tamamen ayrılır ve büzüşür. - Alçı, saf ve susuz ise iyi bir ısı tutucu dur. Yeterince kurumuş kerpiç ve kil yangında daha da sertleşerek ısıyı tutar. - Çakıl ve iri kumlar ise, 575 santigrat derece sıcaklıkta o/o7 ile% 1 .4 lük bir genleşme gösterirler. Bu nedenle, yangın riski yüksek yerlerde kullanılmamalıdır.(14) Harç ve betonlarda , sıcaklığın çok yükselmesi durumunda agreganın genleşmesive bağlayıcı hamurun büzüşmesi sonu cunda bünyesel bozulmalar, mukavemetin ve elastisite modülünün hızla düşmesi gibi sonuçlarla karşılaşılır. Ayrıca betonda; ısı artışına paralel olarak; pembe, kırmızı,gri ve sarıya doğru renk değişimi olur. 300-1200 santigrat derecelerde izlenen bu durum, ısıtma süresine göre değişirken, 550-700 santigrat derecelerde mukavemetinde hızla düşme görülmektedir. Yapının her tarafında farklı ısınmalar olduğundan, itfaiyenin su ile söndürme işleminde ,%44 oranında artan hacim betonda çatlamalara neden olur. Son Marmara Depremlerinde, altın-da yalıtım yapılmamış, ısıya karşı önlem alınmamış yapılarda, sürekli ısıya maruz kalan betonarme yapı elemanlarının taşıma gücünün azaldığı izlenmiştir. 5.2. Metal Malzemenin Yangına Dayanımları Yangın sırasında yüksek sıcaklıklar, metal malzemede özellik değişimi ve ısısal genleşmelere neden olurlar. Çelikler 400 santigrat derecede mukavemetlerini kaybederler. Elastiklik modülü ve akma sınırı da düşüş gösterir. Akmasınırı, mukavemetve elastiklik sınırı düşer. 5.3. Betonarme ve Öngerilmeli Betonun Yangına Dayanımları Betonarme ve öngerilmeli betonun yangına dayanımı,içindeki sıcaklığa hassas çeliklerin, oluşabilecek yüksek sıcaklıktan korunmasıyla doğru orantılıdır. Kolonlardaki ve düğüm noktalarındaki çeliklerin korunmasında ise, yeterli oranda pas payının olması önemli bir faktördür. 5.4. Ahşap Malzemenin Yangın Dayanımı Ahşap organik bir malzemedir ve oksijen ahşap malzemenin kimyasal yapısındaki karbonu yakmaktadır. Tutuşma sıcaklığı 250- 300 santigrat derecedir. Yanması sırasında yaklaşık dakikada 0.5 mm oranında kömür leşme olur. Kömür tabakası oluştuğunda çekirdek kısmını tutuşması yavaşlar. Fakat yangın sırasında yapısal özelliğini korur. Tutuşabilir, etrafına ateş yayabilir, ancak kesit kalınlığıyla orantılı olarak geç tutuşur. Reçine oranı da bir etkendir. İç ısı artarsa gaz çıkışı ve yanma artar. Yüzeyinde yandıkça oluşan odun kömürü tabakası, ısı iletkenliği düşüktür, tam yanmayı geciktirir. İç kısımda nem artışı görülürken, mukavemette değişiklik olmaz. 5.5. Doğal Taşların Yangına Dayanımları Doğal taşlardan kuartzlı olanlar, 575-600 santigrat derecelerde, kristal suyunu kay bederler. Bazalt ve kireç taşı beton agregası olarak uygundur. Kesme taşlarda, yangın sırasında sıcaklık ve sıkışma gerilmeleri nedeniyle kabukvari atmalar görülür.(14) 5.6. Cam ve Emayenin Yangına Dayanımları İnşaat camı 500-600 santigrat derecede yumuşar, 900-100 santigrat derecede ise kıvamlı bir kütle haline gelir. Pencere camları yangınlarda genellikle sıkışma gerilmeleri nedeniyle patlamalara uğrar. Cam çubuklar ve cam köpükleri yangında daha dayanımlıdır. 5.7. Seramiklerin Yangına Dayanımları Seramik malzeme yüksek sıcak!ıkda sinterleşme ile mukavemet kazanırlar. Bu nedenle uzun yıllar, ateşe maruz kalan yerlerde kullanılmıştır. Seramik malzemede kabuksa! atmalar görülür. 5.8. Plastikler ve Bitümlerin Yangına Dayanımları Yanıcı bir malzeme olan plastiklerin, yan gın durumundaki davranışını etkileyen etkenlerden bazıları;molekül irilikleri, bağlanış- ---------------- Yangın ve Güvenlik m Sayı 56 Mayıs - Haziran 2001 ----------------
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=