Yangın ve Güvenlik Dergisi 6. Sayı (Ağustos 1994)

K. ÇlLJNGlROĞLU gerek yapı bünyesinde, gerekse elektro-mekanik düzenlemelerde bazı kısıtlamalar ortaya çıkmaktadır. Mimaride yangın tedbirlerinin uygulanabileceği, örneğin kaçış merdivenleri ve bunların basınçlanıdrılmalan ile ilgilidüzenlemelerin ve katların kompartmanlara ayrılmaları olayının işlenmesi gerekir. Statikte, yapı strüktürü isterçelik, isterbetonarme olsun, bunların yangından korunma veya muayyen bir zaman yangına dayanıklılığının temini problemlerinin halli vardır. Dekorasyonda yangın ısısı az olan malzemelerin kullanılmasının temini gerekliliği üzerinde çalışması vardır. Hatta mekanik tesisat sistemlerinin, yangının katlara sirayetini önleyici mahiyette geliştirilmesi, yapılan çalışmalar arasındadır. Yüksek yapıların dizaynında, yangın ve duman kontrolu için ilk düşünülecek olay, yapının ısıtma, havalandırmave iklimlendirme sistemleridir. Merkezi Hava Santralleri Ekipmanları Yaklaştk 1 0/20 kata, tek ekipman ile hizmet veren orta veya yüksek hızlı kanal sistemini ihtiva eden düzenlerdir. Bu sistem induction sistem, VAV sistem, fan-power terminal unit sistem veya dubleduct VAV sistem olabilir. Bu sistemde ana kanallar bütün hatları geçtiğinden, duman taşıma özelliği vardır. Bu nedenle kat girişlerine duman ve yangını tecrit edici kapatma damperleri konur. Duman kontrolu teorisine göre, bu gibi hallerde yangın olan katta verici devredeki yangın damperikapalı,fakatdönüş devresindeki yangın damperi açık kalmalıdır. Bağımsız kat Üniteleri (Floor-By-Floor) Sistemi Son zamanlarda modern yüksek ofis binalarında (high-rise offıce buildings) her kat için bağımsız (individual) air-conditioning cihazları kullanılmaya meyli başladı. Bağımsız kat üniteleri sistemi genelde her kat için katın büyüklüğüne göre bir veya iki cihaz olabilir. Bu cihazlar sabit hacimli sistemde çalışan cihazlar olabileceği gibi, VAV sistemi, fan powered terminal units veya kombine edilmiş sistemler olabilir. Bu düzende dış hava şartlandırılmış veya şartlandırılmamış olarak her kattaki cihaza gönderilir. Atış egzoz için WC şaftları da kullanılabilir. Bir katta yangın halinde, bağımsız ünite durdurulur; ünitelere dış hava temin eden cihazın veriş bölümü yangın damperi kapanır ve dönüş bölümü damperi açılır. Eğer süratli duman tahliyesi isteniyor ise, ayrı bir duman tahliye düzeni vazetmek gerekir. Bu sistemde YANGIN VE GÜVENLiK DERGİSİ SAYI 6 duman ve yangının kattan kata geçiş tehlike riskini artıran, yapıyı yukarıya doğru kateden fazla şaftlar yoktur. İkinci olarak düşünülecek olay, yapının kendi dizaynıdır. Daha projelendirme safhasında, yangın ve diğer, kavramları projeye yerleştirmek gerekir. Örneğin ofis binasının yüksekliği, kat alanları, atrinmlar, yapı zarfı (envelope) v.b. aşağıdaki düşünceler gibi: - Standard yüksek ofis binaları en az iki merdiven kovalı olmalı; asansör kümeleri konumu, ana giriş lobisi ve relativ olarak dış zarfın hava sızdırmazlığı, computer odaları v.b. - Atrium olup olmaması, var ise ofis hacimlerinin buraya açtk veya kapalı olaması v.b. Diğre bir düşünce yapının taşıyıcı sistemidir. Yapı taşıyıcı sistemi betonarme mi; yagnından korunmuş çelik bünyeli mi; yoksa ikisinin karışımı mıdır? Yüksekyapılardakesinlikle taşıyıcı bünyede prekast beton kullanılmamalıdır. Dış duvar, pencere ve döşeme ek yerlerinde katiyetle sızıntı aralıkları bulunmamalıdır ve eklemeler için bazı metodlar ortaya konmalıdır. Yapı zarfı diğer önemli bir düşüncedir. Örneğin tüm pencerelerin tirizleri, aralıkları, granit kaplama dolayısıyla pencere limitleri v.b. tümüyle şüphesiz sızıntı üzerine tesir edecektir. Asansör sistemleri hayati önemi haiz bir düşünce ve tasarım konusudur. Yolcuları boşalttıktan sonra, kapıların kapanış şekli, baca tesirini azaltmak için ve sızıntıları limitlemek için etüd edilmelidir. Zira düşey taşıma işlemi önemli bir konudur. Asansör sevketme sistemi, yangın emniyeti sistemiyle çok dikkatle bir şekilde koordine edilmelidir. Ve bu koordinasyon yagnın alarmı verildiğinde, o şekilde entegre edilmeli ki, tüm asansörler zeminde çıkış katında toplanmalıdır. Bu düşünce silsilesini devam ettirmek mümkündür. Bunu en iyi anlayabilmek için uygulaması gerçekleştirilmiş bir yapıyı gözden geçirelim. Örnek: Bu proje inşaat alanı 1.200.000 ft2. (1 1 1.480 m2.) olan 55 katlı ofis binası ile bu binaya ait yanında bulunan 15 katlı banka ve otopark sahalarını içermektedir. Proje 1985'in ilkbaharında tamamlanmıştır. Projede ısı santrali, otopark hacminin üst katına yerleştirilmiştir ve soğutma makinalarını, soğutma kullerini, pompaları ve elektrikjeneratörünü kapsamaktadır. Proje dizaynı 1 9 8 1 'de yapılmıştır. Bu projede yapı katı, merkezinde bulunan ve her katı ayrı ayrı besleyen iki adet çok zonlu blow-through ve bym

RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=