Article %4.5 olduğuna göre %95.5 oranında bir hava ile karışmış olması lazımdır ki patlayıcı hale gelsin. Bu karışımda gazın bu oranının altında veya havanın bu oranın üzerinde olduğu karışımlar yanma ve patlama için çok zayıf karışım olarak nitelendirilir. Keza, bu oran gaz lehine artsa yani üst sınır olan o/o1 4.5 gaz sınırı aşılsa; diğer bir deyişle herhangi bir kapalı mekanda gaz ve hava oranı diyelim ki o/c,20 - %80 oranlarında bile olsa, bir ateşleme kaynağı olmadığı sürece, yanma ve patlama meydana gelmez. Bu gibi sınır üstü karışımlarda da çok zengin karışını denir. (Otomobil karbüratörlerinde de bu durumla karşılaşılır. Zengin karışım motoru boğar). Bununla beraber, şunu da akıldan çıkarmamak gerekir, aslında gaz odadaki hava ile aniden ve eşit şekilde karışmaz. En tehlikeli gaz konsantrasyonu takriben o/o9.5'dur. Patlama sırasında oluşan alevin hızı yerine göre 100 mi s'yi bulabilir. Bu nedenle gaz sızıntılarının olmaması, meydana gelebilecek kaçakların hemen belirlenmesi ve gaz sızabilecek yerlerin çok iyi havalandırılmış olması emniyet ve güvenlik açısından büyük önem arz eder. Otoritelerin gaza ilave edilmesi gereken koku maddesinin, alt patlama sınırının o/o 1/5'i olmasına karar vermişlerdir. Bu da takriben havadaki gazın o/o 1 'i demektir. Doğal gazın yanabilmesi için hava ile %5-15 arasında karışım yapması gerekir. En iyi yanma karışımı %9 doğal gaz ve %91 havadır. Doğal gazın tutuşma sıcaklığı 650 °Cdir. "Tanı yanma" anında mavi bir alevle yanar. 0 Doğalgaz atmosferik şartlarda -164 C'nin altında soğutulduğu zaman sıvılaşnıakta ve hacmi 600 kere daha küçülmektedir. Sıvılaştırılaıı doğal gaz özel tanklarda depolanabilir ve taşınabilir. Ancak havadan daha hafif bir gaz olduğundan kapalı alanlarda sızma halinde yukarıda toplanır. Doğal gaz temiz bir gaz olup zehirli değildir. Çok miktarda bulunduğu zaman yani ortamda doğalgaz fazlalaştıkça oksijen azalacağı ııdaıı boğulmaya sebep olabilir. Bu nedenle doğalgaz kullanılan ortamların mutlaka havalandırılması gerekir. Yandığında kül, karbonmonoksit ve küküı't bileşikleri oluşturmaz ve çevrede asit yağmuruna sebep olmaz. Yalnızca karbondioksit ve su buharı meydana gelir. Bunun yanında azot oksit emisyonu diğer yakıtlara kıyasla daha azdır. 1 .3. Ateşleme Kaynakları Bina vb. kapalı yerler içine sızarak biriken doğal gaz tavandan aşağıya doğru yoğunlaşarak parlama ve patlama limitlerine ulaştığında, ulaştığı yerde bulunabilecek olan fırın, soba, su ısıtıcısı gibi aletlerde bulunan pilot ışıklarından, elektrik anahtarı, elektrik motorları, kesme/kaynak ve hatta metal sürtünmelerinden çıkacak bir ark yanında kibrit, çakmak, sigara ateşi gazı tutuşturmaya ve infilak şeklinde yanması için yeterli birer ateşleme kaynağıdır. 1.4. Gaz Kaçağı Gazın bir patlama veya yangına sebep olması için, önce kapalı bulunduğu kaptan kaçması gerekir. Gaz, çıktığı yerden tankerlerle veya boru hatları ile depolanıp içine koku maddesi ilave edildikten sonra kullanıcıya, yine özel boru hatları ile gönderileceği gaz şirketine getirilir. Bu kullanım hattında; 1. Ana nakil hattında, 2. Dağıtım hattında, 3. Servis hattında, 4. Bina içi dağıtım hattında, 5. Gaz istasyonlarında, 6. Kompı·esör istasyonlarında 7. Gazla çalışan aletlerde gaz kaçağı oluşabilir. Kaçak sonucu toprağa sızan doğal gaz gaz olarak görülmese de etkileri ile farkedilir ve doğal gaz kaçağı olduğu anlaşılabilir. Yangın ve Güvenlik m Sayı 61 Mart - Nisan 2002 t Topraktaki oksijenin yer değiştirmesi ve oksijensiz bir ortam oluşumu, t Doğal gazın toprağı kurutucu etkisi, t Toprak elemanlarının kimyasal değişime girmesi, t Aerobik bakterilerin ölmesi sonucu toprak bakteri dengesinin bozulması, t Toprağın asit içeriğinin azalması, t Kuruma sonucu toprakta çökmelerin olması ihtimali, Yukarıdaki belirtilerden biri veya birkaçının gerçekleşmesi halinde bitkisel örtü etkilenir ve ölür. Özellikle ağaçların derin kökleri nedeniyle çok çabuk etkilenmeleri söz konusudur. Bu nedenle doğal gaz kaçaklarının tespitinde bitki örtüsü ve toprak yapısında meydana gelen olumsuz değişiklikler gaz kaçağının iyi bir delilidir. 2. DOĞAL GAZ TEHLİKELERİNE KARŞI ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Bu bölümde kapalı hacimlerdeki doğal gaz kaçaklarının oluşturduğu tehlikelerden bahsedilecektir. Konutlarda, alışveriş merkezlerinde, atölyelerde, büyük tip fabrikalarda ve işyerlerinde özellikleri itibariyle doğal gazın oluşturduğu tehlikeler aynıdır. Cihazların verimli ve güveııiliı· çalışması için imalatçının kullanma kılavuzuna mutlaka uyulması gerekir. Düzgün monte edilmem iş veya bakımı iyi yapılmamış cihazlar zehirli bir gaz olan karbonmonoksit üretirler·. Doğal gaz cihazlarında karbonmonoksit gazına sebep olan durumların bazıları şunlardır: t Cihazın yakıcı bölümlerinde özel sargının iyi yapılmamış olması veya toz olması . t Bacaların tıkanması. t Temiz hava girişinin engellenmesi. Karbonmonoksit her ne kadar renksiz, tatsız kokusuz olsa ela karbonmoııoksiti solumak, bulantıya, baygınlığa, soğuk algınlığına ve benzer semptomlara neden olur. Aşırı oranda karbon-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=