-■-·-■-· Bir söndürme cihazı seçilirken öncelikle söndürme etkisi, söndürülecek malzemenin bulunduğu ortama vereceği zarar ve sonra da ekonomik olup olmadığına dikkat edilmelidir. -■-·-■-·- 2. Söndürme Cihazlarının Etkinliği Söndürme maddeleri yanma olayını yavaşlatıp durduran maddeler olup sıvı, katı, gaz ve çok bileşim şekillerinde görülür. Taşınabilir söndürme cihazları daha çok kimyasal kuru tozlu,. karbondioksitli ve köpüklü cihazlardır. Sulu ve halan gazlı söndürme tüpleri de mevcuttur. Bununla beraber daha çok, kimyasal kuru tozlu ve karbondioksitli cihazlar kullanılmaktadır. Bu iki tip cihazın birbirine göre üstün tarafları mevcuttur. Her birisinin söndürme etkileri ve kullanım yerleri farklıdır. Aşağıda bu iki söndürme maddesinin özellikleri ve söndürme etkileri kısaca açıklanmaktadır. Söndürme etkisi soğutma, boğma ve/ veya engelleme yolu ile gerçekleşir. A sınıfındaki korla yanan maddeler plastik maddeler dahil en etkili şekilde soğutma yolu ile alevli yanan B ve C grubu maddeler boğma yolu ile en iyi şekilde söndürülebilir. D sınıfı hafif metal yangınları da yüksek yanma sıcaklığına sahip olduklarından, boğma yöntemiyle ve yavaş olarak söndürülebilir. Yanan bölümlerle yanmayan bölümlerin birbirinden ayırmak suretiyle ısı iletimini engelleyerek ve yanmayı parçalayarak söndürme şekli de çok uygulanan yöntemlerdendir. Alev ve korla yanan maddelerde söndürme kuralı aynı kardaki gibidir. Korun soğutu lması ile, örneğin yanan bir parça odunda ürünlerin gaz halinde çıkması kesildiği zaman alevler kendiliğinden söner. Bu yüzden soğutma tesirli söndürme maddesi alev veya dumanlara değil, doğrudan doğruya kora sıkılmalıdır. Bir yanma reaksiyonunun oksidasyon hızı, sıcaklığının düşürülmesi (soğutulması) ile yavaşlar. Yanma sıcaklığının altındaki sıcaklıklarda kendiliğinden devam eden eksoterm reaksiyon gerçekleşmez ve yanma durur. Soğutma etkisi özellikle söndürme maddelerinin özgül ısısı ve buharlaşma ısısı ile sağlanır. Reaksiyonun oluşacağı karışım oranını bozmaya boğma denir. Bu olay inceltme, zayıflatma veya ayırma ile de gerçekleştiği için inceltme veya ayırma etkisi de denilmektedir. Bir çok yanma reaksiyonu oksijen oranı% 15'in altına düştüğü anda kesilir. Oksijen oranı azaltılırsa veya alt patlama sınırının altındaki bir karışım elde edilirse, reaksiyonlar durur. Boğma için çok miktarda boğucu söndürme maddesi gerekir. Havanın %21 oksijen oranını % 15'e düşürmek için reaksiyon hacminin en az üçte biri oranında söndürme gazı gerekir. Boğma yolu ile yeni reaksiyon enerjisi oluşmad ığı halde, katı maddeye yeniden oksijen verildiği zaman depolanan ısı ene1isi geri ateşlenmeyi gerçekleştirmeyecek kadar soğutulmalıdır. Katı maddeleri boğma yolu ile söndürme zaman alıcı ve birçok durumlarda teknik olarak imkansızdır. Bu nedenle kor şeklinde yanan maddeler için karbondioksitli cihazlar tercih edilmemelidir. Yangın ve Güvenlik m Sayı 73 Eylül 2003 Kuru söndürücüler veya toz söndürücüler adı altında kuru söndürme tozları toplanmıştır. Kullanımında basınçlı karbondioksit veya azot gazı ile yanan yüzeye toz olarak püskürtülür. Sodyum-hidrojen karbonat ihtiva eden kimyasal toz, soda, su ve karbondioksite dönüşür. Oluşan soda yanan yüzeyde bir kabuk oluşturur. Burada anti katalitik bir etki de söz konusudur. Toz taneciklerinin oldukça yüksek olan yüzeyleri radikal zincir reaksiyonunun kopmasına sebep olur. Söndürme tozu, yanan yüzeyde pişmemesi için az miktarda su kovucu (hidrofob) maddeler içerir. Böyle bir toz% 97 sodyum hidrojen karbonat, % 1,5 magnezyum stearat, % 1 magnezyumkarbonat ve % 0,5 trikalsiyum fosfat'dan meydana gelir. Kuru söndürme tozları içinde en iyi sonuç silikon reçineleri ile elde edilmektedir. Sodyum hidrojen karbonat dikkatle kurutulur, hidrofoblaştırılır ve belirli tane büyüklüğüne ulaştırılırsa söndürme gücü 4-5 katına çıkarılabilir. Kuru kimyasal söndürme tozu olarak kullanılan katı maddeler içinde NaHCO 3 , KHCO 3 , NaHzPO 4 , NH 4 HSO 4 , (NH 4 )2HPO 4 , (NH4)2SO4 bileşikleri sayılabilir. Bunlar içinde en uygun olanı Amonyum dihidrojen fosfattır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=