Article küçükdebilerdeyapılan okuma hatalarının yüksek debilerdeki okuma hatalarına göre daha fazla olmasından kaynaklanabilir. Deneysel 1,85 . --------------- , yöntemlerden elde edilen sonuçlar ile deney 1,80 sonuçlardaki ölçme hatalarını göz önüne almak � 1,75 ,-......,._ .,.:--:- . - _ __________ üzere belirsizlik analizi de yapılmıştır. Bu analiz " 7•' __ _ •- . :;:...____ _:. ._·ll'. .___ ,'1( sonuçları karşılaştırıldığında Hazen Williams yöntemi ve Moody eğrilerinin kullanıldığı yöntem, kayıpları gerçek değerinin çok altında tahmin etmiş, ürün katologlarından alınan sürtünme kayıp katsayıları ile Darcy Weisbach yönteminin kullanılması neticesi elde edilen sonuçlar deney sonucunda kayıp katsayısının hesabında özellikle -" 1 , 70 • hortum iç çapının hassas olarak belirlenmesi ı--------------- 1, 65 gerektiği ortaya çıkmıştır. Bu amaçla hortum iç çapı birçok kesitten ölçülerek ortalaması alınmış ve ayrıca bir parça hortum su ile doldurulup hacmi ölçülerek iç çapın hesabı yoluna gidilmiştir. Yukardadeneysel çalışmalar sırasında ölçümü yapılan değerlerden yararlanmak suretiyle 100 1/ dak debi değeri üzerindeki debilerde meydana gelecek olan basınç kayıplarını hesaplamak için kexp olarak tanımlanabilecek bir deneysel sabit elde etmek mümkündür. Basınç kayıpları debinin karesi ile orantılı olduğundan; kexp değeri aşağıdaki şekilde ifade edilebilir. k _ L'lP [ kPa ı exp - Q2 (1/dak )2 Deney koşulları ve okuma hatası ihtimali göz önünde tutulduğunda % 2 'lik bir sapmanın doğal olduğu düşünülebilir. kexp değerlerinin debi ile değişimi, oluşacak ortalama değerden % 2 'lik 1,60 +---,--,--- -.--�--�--ı 500 25 00 4500 6500 8500 10500 12500 Q' (Şekil-9): Tam sarılı halde kexp sabitinin debi ile değişimi 1,85,�--� 1,80 sonuçlarına oldukça iyi uyum göstermiştir. Deneysel sonuçlar kullanılarak, EN 671-1 standardına uygun yangın dolap hortumlarında, hortumun makaraya tam sarılı, yarı sarılı ve açık halleri için akış esnasında kayıpların hesaplanabileceği ortalama k değerleri tespit edilmiştir. Deneysel verilere dayanan bu sabitler ile her üç hal içinde hortum içerisinde meydana gelebilecek kayıplar büyük bir doğruluk ile kullanılabilir. Özellikle yangına başlangıç aşamasında � 1 1 '.770 5 ı-____-._-. -:_---: _ -. :-_.-_..::t._: -. _ -._ --_ ----_-""' _-_ _..._ :_:- ___ müdahalenin önemli olduğu düşünüldüğünde - _ bu sistemlerden yangına müdahale için gerekli -.. 1,65 11debiyi almak oldukça önemlidir. Tabi bu du- rumda dizayn debisi yanında sistemin kulla1 ' 60'+500 - -2 5. , .o _o_4 _5 - r00 - -6-,-5 0 _0 8 _5 '0-0-1 0-5 . ... 0_0_1_2- ı 500 nımının akış esnasında yaratacağı kuvvet ile Q' (Şekil-1O): Yarı sarılı halde kexp sabitinin debi ile değişimi 1,85 ,--------------- 1,80 sapmalar halindeki hata bandı ve ortalama k � 1_75 eğitimsiz kişilere sorun yaratmaması da sağlanmalıdır. EN 671-1 standardına uygun özellikte yangın dolabının kullanıldığı bu çalışmada hortum ucunda yer alan lans, bu standartta belirtilen lanslar arsında en büyük delikli olan lanslardan biridir. Bu sistemlerden yararlanarak başlangıç aşamasında yangına etkin müdahaleyi yapabilmek için deneysel çalışmalar ile ortaya konulan yaklaşık 200 kPa basınç kaybı değeri göz önünde bulundu rulmalıdır. Çünkü, istenilen debide su alınabilmesi için lans girişinde arzu edilen basınç değerini sağlamak gerekir. Bu durum sağladeğerleri (Şekil-9), (Şekil-10) ve (Şekil-11) de � . ,,,_ verilmiştir. Hortumun makaraya tam sarılı, yarı sarılı ve açık halleri için ortama kexp değerleri sırasıyla 1 71 ,44, 167,42 ve 163.76 [kPa/(l/dak)2] dir. Bu değerlerden anlaşılacağı üzere beklendiği gibi en fazla kayıp hortumun makarayatam sarılı halinde meydana gelmektedir. Bunun sebebi, hortum sarılı konumda iken içersindeki akış sırasındaki yersel kayıpların, açık konumda olması halindekine yersel kayıplardan daha fazla olmasıdır. Bu durumun meydana getirdiği sınır tabaka ayrılmaları akışkanın enerjisini düşürür vedahafazla kayba sebep olur. Bu konuda daha ileri akademik çalışmaların yapılması planlanmaktadır. Lans girişindeki basıncın artması ile lansa gelen kuvvet de artacaktır. Sağlıklı kişilerin uygulayabileceği 200 N değeri dikkate alındığında, bu değer 100 1/dak debi için lans girişindeki basınç yaklaşık 550 kPa değerine ulaşıldığı anda meydana gelmektedir. 20 m uzunluğunda meydana gelebilecek yaklaşık 200kPa basınç kaybı dikkate alındığında sabit1,70 "·. • • • - ·· · ıı:·· ·---··-··-··· .. ---- 1, 65 �-----------·-:ıı: _. ·-·-·- 1,60 +- ---,---�--.--.---.,.----, 5 00 2500 4500 6500 8500 10500 12500 nırken, ı ansın rahat kullanılabileceği üst basınç O' (Şekil-11 ): Tam açık halde kexp sabitinin debi ile değişimi 5.SONUÇ Yapılan deneylerde eğitimsiz kişilerin kullanımına yönelik tasarlanan sabit-boru hortum tesisatları nın hortum bölümünde akış esnasında meydana gelen kayıpların önemsenmeyecek mertebelerde olduğu ortaya konulmuştur. Bu kayıpların büyük bir kısmını hortum içerisindeki sürekli kayıplarmeydanagetirmekte, yangın dolabı hortum bağlantılarının oluşturduğu yersel kayıplar sınırına dikkat edilmelidir. Sağlıklı insanların rahatlıkla uygulayabilecekleri kuvvet olan değer yaklaşık 200 N'dur. Yine burada yapılan hesaplamalarda 1 00 1/dak debi için lans giri şindeki basıncın 550 kPa değerini aşması ile 200 N kuvvetin üzerine çıkılmaktadır. Yani lans girişinde 550 kPa değeri rahatlıkla sistemin kullanılabileceği bir değerdir. Bu da 20 m uzunluğunda ki bir hortumda hortumun sabit boru tesisatına bağlantı noktasında basıncın 750 kPa , 30m'lik hortum için yaklaşık 850 kPa uygulanabilecek bir basınç değeri olarak ortaya çıkmaktadır. sürekli kayıplaryanında çok küçük kalmaktadır. Kaynaklar Bu sebeplesabit-boru hortum sisteminin yangın (11 NFPA 14 (2000 Edition) "Standard torthe ınstaıdolapları bölümünde meydana gelen kayıpları lati on ofStandpipe, Private Hydrant, and Hose Systems" [2] TS EN 671-1 "Sabit Yangın Söndürme Sistemleri - etkileyen en önemli faktör yangın dolabı Hortum Sistemleri içerisindeki hortum uzunluğu olmaktadır. Kısım 1 : Yarı-Sert Hortum Makaraları" boru hortum sisteminin, hortum bağlantı [3] "Binaların Yangından Korunması Hakkındaki noktasında akış halindeki en fazla 750 kPa lik Yapılan deneylerde beklendiği üzere basınç Yönetmelik" (2002) basınç değeri hortumun yangına müdahalede kayıplarının hortumun tam kapalı olması [4] "Fire Protection Handbook", NFPA :, 1998 _ d d d h f I ld - ·· ··I ·· r· (5] LAROCK B.E., WATTERS G.Z., Hydraulıcs of zorluk yaratmadan kullanılabileceğini urumun a a a aza O ugu gorumuş ur. Pipeline Sytems", (2000) göstermektedir. Kayıpların hesaplanmasında uygulanan teorik [61 "Bridgestone Kauçuk Hortumlar Kataloğu" 0 • Kazım Beceren ve Levent Kavurmacıoğlu'nun bu makalesi 08 -11 Ekim 2003 tarihleri arasında yapılan Teskon 2003'ün Bi l diriler Kitabı ' nda yayımlanmıştır. Yangın ve Guvenlik 111D Sayı 74 Ekim 2003
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=