Yangın yerinde çökme tehlikesi ile sık sık karşılaşılır. Malzeme seçicilerinin, inşaatçıların ve itfaiyecilerin çökme nedenlerini yakından bilmesi gerekir. Bunun için de önce yapı malzemelerinin yangına karşı davranışı, binaların yapı türleri veyapı malzemeleri ile bina bölümlerinin özellikleri iyi bilinmelidir. • YANAN BiNALARDA •• • • ÇOKME TEHLiKELERi Threat of Collapse in Burning Buildings 1. Giriş 1.1. Yapı Malzemelerinin Yangın Direnci Çökmetehlikesi yapı malzemelerinin yangına karşı gösterdiği dirence bağlıdır. Özellikle taşıyıcı malzemelerin yangına karşı davranışları çökme tehlikesi bakımından önemlidir. a) Ahşap Yapı Malzemeleri Bazı avantajları sebebiyle, ahşabın yapı malzemesi olarak kullanıldığına sık rastlarız. Ahşap yüksek basınca dayanıklıdır, çekme mukavemeti ve esneklik gücü iyidir ve ısı iletim katsayısı küçüktür. Yandığı zaman üstyüzeyde odun kömürü kabuğu oluşur. Bu kabuğun ısı iletim katsayısı çok küçük olduğundan, alt kısımdaki bölümlerin buharlaşmasını ve kömürleşmesini engeller. Fakat yüksek ısılarda kömür kabuğu da koruma görevi yapamaz ve kendisi de yanar. Genellikle ahşap kirişlerin ve diğer ahşap yapı malzemelerinin dayanım süresi 20-30 dakikadır. Yanma süresi 20 dakikayı geçince çökmeler başlayabilir. Ahşabın diğer bir avantajı da yandığı zaman çıtırdamasıdır. İyi yetişmiş itfaiyeciler, bu çıtırdama sesinden ahşabın ne zaman kırılacağını anlayabilir. b) Dökme Demir Yapı Malzemeleri Bu yapı malzemesi için en tipik örnek fabrikalarda döküm kirişli bölümlerdir. Dökme demir malzemeler, ısıya karşı çok ılımlı davranır. Sıcaklık 400 °C'yi geçtikten sonra taşıma gücünü çeliğe nazaran daha az kaybederve sıcaklık 1 1 00 °C'ye geldiği zaman herhangi bir dış değişiklik göstermedentaşıma gücünütamamenani birşekilde kaybeder. ısınmış dökme demire ani su sıkılması durumunda hızlı soğuma sebebiyle daha düşük sıcaklıklarda dataşımaözelliğini kaybeder. c) Çelik Yapı Malzemeleri Çeliğin ısı iletim katsayısı yüksektir. ısınma durumunda çelik gerilim sınırını çok kolay aşabilir. Gerilim sınırı aşıldığında gerilme esnekliği kaybolurve kalıcı şekil değişmeleri meydana gelir. Çok zayıfolan ve basınç altında bulunan yapı kısımları, yüksek ısılarda taşıma özelliğini kaybeder. ısınan çelik uzar, birleştiği noktalarda değişiklikler meydana getirir ve bazen bütün kontrüksiyonu yıkabilecek güçte kuvvet oluşturur. Çelik, sıcaklığı yükseldikçe sağlamlığını kaybeder. Çeliğin sağlamlığı 350 °C sıcaklıkta üçte iki ve 500 °C sıcaklıkta yarıya düşer ve 700 °C sıcaklıkta dayanım gücü beşte bire iner. Korunmamış çelik yapı malzemelerin (kolon, kiriş ve destek) emniyet dereceleri çok düşüktür. Bu tür yapı malzemeleri bu yüzyılın başında fabrika, hol ve depo yapılarında ahşabın yerini almıştır. Çelik yapı malzemeleri ilave koruma yapıları ile korunur. Bu koruma yapıları çeliğin ısınmasını 250 °C'ye kadar korur. d) Taş ve Yapay Yapı Malzemeleri Doğal taşların yangına en dayanıklı yapı malzemesi olduğu sanılır. Oysa bu doğru Yangın ve Güvenlik 111 Sayı 76 Ocak-Şubat 2004 -------------
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=