Kağıt silindire girerken, silindirler arasından geçerken ve silindirlerden çıkarken elektrik yüklenir. Plastik veya diğer sentetik malzemelere basım işlemi sırasında elektrikyüklerinin birikimi daha fazladır. Statik yüklerin yok edilmesi için en geçerli yöntemlerden birisi silindirlerin topraklanmasıdır, fakat bazı durumlarda topraklama işlemi tek başına yeterli olmayabilir. Bu işlemler sırasında statik nötrleştiriciler de kullanılabilir. Statik nötrleştiriciler işlemin bütün safhalarında kullanılmalıdır. Bütün işlemlerde olduğu gibi statik nötrleştiricilerin yerleşim konumu da işlem sırasında önemlidir. Genel olarak nötrleştiricilertopraklanmış metal kısımlardan mümkün olduğu kadar uzağa ve işlemi aksatmayacak şekilde yerleştirilmelidir. Nemlendirme de statik kontrol açısından alınacak tedbirler arasındadır. Genel olarak %45 ile %60 arasında bir bağıl nem miktarı yeterli olmaktadır. Ayrıca ortamın havalandırması da iyi bir şekilde yapılmalıdır. Yanıcı sıvıların hava-buhar karışımları da ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Bazı hallerde statik yüklerin birikimi silindirler arası pres basıncının azaltılması, kağıt giriş açısının değiştirilmesi, mürekkep ve kağıdın iletkenliğinin artırılması ile de azaltılabilir. 4.4.Karıştırma İşlemleri Yanıcı sıvılar karıştırma işlemlerinde oluşacak sürtünmelerden dolayı statik elektrik yük birikimine uğramaktadırlar. Yanıcı sıvıların kanştınlması işlemlerindestatikyüklerin dengelenmesi için karıştırma işlemini yapan makinaların hareketeden kısımlarının birbirleriyle elektrik bağ yapması ve topraklanması gerekmektedir. Böylecebu kısımlarda birikecek yükler dengelenecektir. Genel olarak bu tip işlemlerde metal ve diğer iletken malzemelerin kullanılmasına dikkat edilmelidir. Topraklama ve bağlama işlemleri sıvı yüzeylerindeki yük birikimini engellemez. Üstünde buhar boşluğu bulunmayan sıvı depolama tankları kanştırmaişlemlerindestatikelektrikaçıdantercih sebebidir. Statik yük birikiminin etkilerini azaltmak için iletken sıvılar kullanılmalı veya iletken katkı maddeleri sıvının iletkenliğini artırmak için katılmalıdır. 4.5 Sprey Uygulamaları Sprey ile yapılan boyama işlemlerinde yangın, genellikle statik yük boşalmasıyla oluşur. Statik yükler sprey boya yapılan nesne ve sprey tabancasında birikmektedir. Bu yüzden iş parçası ve sprey ekipmanları arasında bir elektriksel bağ oluşturulması ve bütün kısımların ayrıca topraklanması gerekmektedir. Yanıcı ve patiayıcı sıvılarda kıvılcım oluşabilir ve elektroşok yarlanmaları görülebilir. Bunun için bu tip işlemlerde çalışan personelin de iyi bir şekilde korunması gerekir. Personel uygun kıyafetlere sahip olmalıdır. Kıvılcım iletutuşmaların önlenmesi için ortamda bulunan bütün cisimlerin (insan vücudu dahil olmaküzere)topraklanması ve bazı kısımların elektrik yüklerin transferine imkan verecek şekilde birbirlerine bağlanması gerekmektedir. Ayrıca üretici uyarılarıdikkate alınmalı ve işlem sırasında ortamda gerekenden başka ekipmanların bulunmamasına dikkat edilmelidir. 4.6 Plastik Konteynerler Yalıtkan konteynerlerendüstride yanıcı sıvıları depolamakta ve taşımakta kullanılmaktadır. Bu konteynerler çeşitli boyutlarda imal edilmektedir. içinde az bir iletkenliğe sahip sıvı taşıyan plastik konteynerde kıvılcım oluşma riski azdır. Eğeriletken biryanıcı sıvı taşınmaktaysa, kıvılcım oluşma riski daha fazla olur. Çünkü konteyner yüzeyindeki yükler sıvının da yüklenmesini sağlamaktadır. Ayrıca konteynerin toprakla temas etmemesi yüklerin dengelenmesini engellemektedir. 5. Statik Elektrik Yangınlarının Kontrolü Elekriksel bağ ve topraklama işlemleri iletken cisimlerde tehlikeli potansiyel farkların ortaya çıkmasını önlemekte ilk kullanılan önlemlerdir. Ayrıca yanıcı sıvıların ortamdan uzaklaştırılmasına, yük birikiminin kontrol altına alınmasına veya yük dengelenmesinin sağlanmasına da dikkat edilmelidir. Bilindiği gibi statik elektrik birbirine temas ederek hareket eden cisimlerde meydan gelmektedir. Bu hareketin hızının azaltılması ile yük birikimi azaltılabilmektedir. Örneğin; düşük iletkenlikle bir madde boru veya filtreler içinden geçerken statik yükler ile yüklenecektir. Akış hızının azaltılması ile bu yüklenmenin tehlikeli boyutlara ulaşması engellenebilir. Bu yöntem endüstriyel ve ticari işlerde üretim hızını etkilediği için pektercih edilmez. Statik yüklerin engellenmesi ve tehlikeli sınırlara ulaşmasının önlenmesi için birtakım önlemleralınmaktadır. Bu önlemleralınmadan önce statik yük birikiminin ölçülmesi ve yüklenmenin oluşabileceği bölgeler tespit edilmelidir. Statik elektriğin oluşturabileceği kazaların derecesini tahmin etmek için statik yüklerin konumunun ve büyüklüğünün bilinmesi gerekmektedir. Bu amaçla elektrometre, elektrostatik voltmetre, ve elektrik alan ölçüm cihazları geliştirilmiştir. Yüklü iletkenlerve iletken olmayan Yangın ve Güvenlik m Sayı 77 Mart 2004 cisimler için kullanılan ölçüm metotları birbirinden ayrılmaktadır. Bir yalıtkan cisim üzerindeki voltaj her noktada farklı olabilmekte ve ölçüm cihazının ölçüm metoduna göre değişebilmektedir. Sıvı ve toz maddeler için en iyi ölçüm elektrometre ölçüm cihazları ile yapılmaktadır. Burada ölçülen büyüklük kütle başına düşen yük miktarı cinsinden veya hacim başına düşen yük miktarı cinsinden yük yoğunluğudur. Yalıtkan yüzeylerde bulunan yüklerin belirlenmesi elektrik alan şiddetine göre yapılır (birim uzunluktaki voltaj). Yalıtkan cisimlerde yük yoğunluğu her nokta için farklı olduğundan, elektrik alan ölçüm metodu daha iyi sonuç vermektedir. 5.1 Topraklama ve Elektriksel Bağ İletken bir nesne direkt olarak topraklanabilir veya başka bir iletken cisimle elektriksel olarak yük transferine izin verecek şekilde bağlanabilir. Bazı cisimler kendiliğinden topraklanmıştır. Bu cisimlere örnek olarak toprak altından geçen borularveyatopraküzerine konulan büyükdepolama tankları gösterilebilir. Elektriksel bağlama, genel olarak cisimler arasındaki potansiyel farkını azaltmak için yapılmaktadır. Öte yandan topraklama işlemi cisimler ile toprak arasındaki potansiyelfarkı azaltmak için yapılır. Topraklama veya bağlama işlemini yapacak olan kablonun minimum boyutları mekanik mukavemeti ve akım taşıma kapasitesi ile belirlenir. Bağlama işleminde esnek kablolar kullanılmalıdır, çünkü devamlı olarak bağlama ve sökülme yapılabilir. Herhangi bir sorun teşkil etmemesi için esnek kablolar tercih edilir. Ayrıca elektrik güç devresinde bir sorun yaratmamak için çok yüksek dirençlerin kullanılması uygun olmaz. Bunun içinoptimum birdeğerbulunmalıdır. Burada elektrik güç devresinin güvenliği daha fazla önem kazanmaktadır. Kabloların yalıtılabilir veya yalıtılmayabilir. Bazen yalıtılmamış kabloların kullanılması daha uygun olabilir. Böylelikle kabloda oluşacak herhangi birtahribatı gözle görme imkanı vardır. Kaynakveyaözel bağlama vidası gibi bağlantı çeşitleri kullanılarak kablolar cisimlere direkt temas edecek şekilde bağlanmalıdır. 5.2 Nemlendirme Statik elektrik yükleri, kuru havalarda nemli havalara göre daha çabuk bir birikim eğilimi gösterir. Endüstride kullanılan kağıt, tahta gibi cisimler kendilerini çevreleyen atmosfere göre belirli bir nem miktarına sahiptir. Bu nem miktarı havadurumuna bağlıdırve cisimlerin iletkenliğini artırmaktadır. Böylelikle statik yüklerin boşalmasına daha çabuk bir şekilde izin vermektedir ve tehlikeli olabilecek bir yük birikimi meydana gelmemektedir. Cisimlerin iletkenliğinin bir ölçüsü de havanın bağıl iletkenliğidir. Bağıl nem (izafi nem); nemli hava içindeki su buharının mol oranının aynı sıcaklık ve basınçtaki doymuş havadaki su
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=