36 !MAKALE Yakıt Şekil 1. Geleneksel yangın üçgeni. dan çıkıp komşu mekanı kullanarak kaçmaya başlayan kullanıcının hala büyük tehdit altında olduğu açıktır. Yangından korunmadaki ilk amaç kullanıcıların güvenliğini sağlamak olduğundan, tasarım aşamasında alınacak kararlarla, kullanıcılar için ölümcül bir tehlike olan dumanın bina içindeki hareketi ve yayılması kontrol edilmelidir. Binalarda duman yayılmasını engelleyebilmenin en etkili yolu ise dumanın ve sıcak gazların özelliklerini bilmektir. Bu tip veriler bilinirse dumanı kontrol altında tutmak çok daha kolay olacaktır. Binalarda duman yayılmasını engelleyebilmenin en etkili yolu ise dumanın ve sıcak gazların özelliklerini bilmektir. 2. Kapalı Hacim Yangınlarında Duman Hareketi Yangın tutuşmadan sonra kendi kendine sönmedi ise geleneksel yangın üçgenini oluşturan bileşenlerden birisi ortadan kalkana değin başka bir deyiş ile mekandaki oksijen ve/veya yakıt bitene kadar büyüyerek devam eder. Yanma olayının bir sonucu olarak yakıtın hemen üzerinde alevlenme görülür ve alevlerin hemen üzerinde tavana doğru yükselen sıcak hava ve duman sütunu oluşmaya başlar. Yanma esnas ında yükselen duman sütunu içerisine ortam havası girerek salınan yakıt buharı ile karışır. Duman sütununun IYANGIN ve GÜVENLiK SAYI 85 ............. 5 _,.. •. 'i'ükseıe·n .• t.. .. • . •. • . • ...._ _ 5 • · Sıcak' Hava• '6 •· •· •·•· ••••• 1 ••••• ~kı,mı. •. ·.'. •. •. •. •. Alev •.• 3 : 5 ·-- .·!·'.- __ 5 Şekil 2. Yanmakta olan bir cisimde meydana gelen birincil olaylar [9, s. 2}. içine karışan havadan sağlanan oksijen ile tutuşmuş yakıttan çıkan yanıcı buharın karışması ile yanma devam eder ve ortama ısı salınır. Bu şekilde açığa çıkan ısının büyük bir bölümü yanma bölgesindeki gazlar tarafından emilir böylece mekandaki gazların ve havada uçuşan katı parçacıkların sıcaklığı da artar. Yanma gazları kaldırma kuvvetleri (buoyancy) yardımı ile yükselmeye devam ettiği süre boyunca içeriye hava girişi devam eder. Yanma bölgesinin üstünden yükselen duman sütununa yanlardan hava girdiği süre içinde yanma için gerekli oksijen de sağlandığından, yangın kendini büyütme mekanizmasını kurmuş olur. Duman sütunu sürekli sıcaklığını arttırarak yükselmeye devam eder. Yanmakta olan bir cisme uygulanan bu temel kural Şekil 2'de açıklanmıştır (2). 1. Yakıttan iletim ile ısı geçişi, 2. Yakıttan ışınım ile ısı geçişi, 3.Alevde oluşan ışınım ve taşınım, 4. Uçuşan yanıcı parçacıklar, 5.Karışıma giren ortam havası , 6. Duman sütunu. Alevli bölgenin tam üzerinde oluşan, sıcaklığını arttırarak yükselmeye devam eden ve içerisine giren hava ile hacmini sürekli arttıran bu karışımın düşey hareketini engelleyecek tek eleman, yanan bölgenin üzerinde bulunan tavan veya çatıdır. Kapalı hacim yangınlarının diğer yangınlardan farklı olmasını sağlayan, çift tabaka kavramı gibi birçok teorinin temelini Şekil 3. Alev ve tavan arasında tavan jet olayıııın oluşması [3}. oluşturan en önemli özelliklerden birisi bu yatay engel bir başka deyiş ile tavanı oluşturan döşemedir. Duman sütunu tavana ulaştığında Şekil 3'te gösterildiği gibi tavan şekline bağlı olarak farklı yönlerde ince ışınlar halinde dağılır. Yanma bölgesinin üstünde oluşan duman sütunu ve yanlardan sütuna karışmış olan ortam havasının tümü bu şekilde tavanın hemen altında her yönde dağılmaya başlarlar. Dumanın tavan altında, tavan alt yüzeyine paralel olarak her yönde ince ışınlar halinde dağılması tavan jeti olarak adlandırılır. Tavan boyunca devam eden sıcak hava akımı (tavan jeti) duvarlara doğru devam ederken altındaki ortam havasını da içine alarak ve düşey harekettekine benzer şekilde ortam havası ile zenginleşerek kalınlaşır. Bu olaylar esnasında yanma bölgesinden kazandığı enerjiyi iletim yolu ile (kondüksiyon) nispeten daha soğuk olan tavan alt yüzeyine, taşınım yolu ile de (konveksiyon) ortam havasına geçirir. Bahsedilen ısı alışverişi sebebi ile yangın mekanının sıcaklığı hızla artmaya başlar. Bu hava hareketi tavan alt yüzeyinde oluşan sürtünme kuvveti etkisi ile yukarıdan ve karışan ortam havasının türbülanslı hareketi ile aşağıdan itilir. Bu hareket ve ısı alışverişi ile tavandaki jet hareketinin s ıcaklığı , duman karışım oranı ve hızı sürekli olarak azalır ve büyüyen bir dönüş açısı ile kalınlığı artar.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=