40 'MAKALE z z ,. :··~ . ~-..:..:._.., . > 1 f ...._ . ı ,-, -:• "'="' . ·. . ::. . r· ı .. ... ·: ••. ,-, •. (+) 6p=O • :< .i1,,,-\ ..:.:;: : / .~::\ -/~ ~ p (Z) fire + . : ~ o öp p (Z) adj o (-) + Şekil 6. Yang111 mekanı ile komşu mekan arasındaki bas111ç değişimleri [3]. Ters ışınım önemli miktarlara ulaştığında; örneğin üst tabaka ortalama sıcaklığ ı 300-400 °C'ye ulaştığında genel kavuşma (flashover) evresine çok kısa bir zaman içinde girilmesi için uygun ortam hazırlanmış olur. Yükselen sıcaklık ile mekan içinde oluşan yanmadaki fiziksel ve kimyasal ayrışma hızları logaritmik olarak artmaya başlarlar, artık her şey çok hızlı gelişmeye başlamıştır. Basınç farkı nedeni ile komşu mekana geçen duman tabakası, komşu mekan ortam havasından daha az yoğunl ukta olduğundan tavana doğru yükselir. Şekil S'te gösterilen yüzen üst tabaka akımı daha önce anlatılan alev hareketi ile benzer karakterlere sahiptir ve bazı ufak değişiklikler yapılarak benzer formüller ile matematiksel olarak modellenebilir. Yangın güvenliği kavramı içinde, yanma anında oluşan dumanın tüm bina ya da tesis içinde yayı lması da önemli bir yer tutmaktadır. Yangın başlangıcından çok kısa bir süre sonra yangın mekanına çok uzak diğer mekanlarda da duman hareketi görülmeye başlar. Özellikle bina içindeki düşey ve yatay boşluklarda her hangi bir önlem alınmadı ise bu tip alanlara sızan sıcak gazlar tüm binayı sarabilir. Mekan dışına ilk sızıntı başladıktan sonra tüm binanın içinde duman hareketini sağlayan mekanizma aşağıdaki bileşenlerden oluşur. t Genleşme, t Kaldırma kuvvetleri, t Mekanik havalandırma ve klima sistemleri, t Rüzgar nedeni ile oluşan basınçlar. IYANGIN ve GÜVENLiK SAYI 85 Görüldüğü gibi mekanik havalandırma ve rüzgar etkisi olmasa bile genleşme ve kald ırma kuvvetleri yardımı ile duman tüm binaya yayılabilmektedir. 3. Duman Üretimi Duman genel olarak sıcak gazlar ve buhar ile karışmış küçük katı tanecikler ve sıvı zerreciklerinden oluşmuş yangın kaynağından yükselerek soğuk alt tabaka üzerinde yüzen bulut olarak tarif edilebilir. Duman bulutu yanmaya başlamış organik madde atıklarından da oluşmuş olabilir. Bu tip organik madde atıkları genelde tam olmayan bir yanma ile oluşur. Herhangi bir yanmanın tam olmaması iki genel nedene bağl ı d ı r; a. Karmaşık reaksiyonların gerçekleştiği alevli yanmada oksidasyon çok yavaş ise oluşan karbon parçacıklarının tam olarak yanmadan alevden ayrı l maları , b. İçin için yanma olayında katran ve nem içeren küçük parçacıkları n tam olarak yanmadan ateşten uzaklaşarak duman oluşturması. Herhangi bir katı veya sıvı yangınında görülen sarımsı alevler, tam olarak yanıp kül olan kurum parçacıklarından oluşur. Bu parçalar uygun koşulla rda büyüyerek alevden uzaklaşır ve dumanı oluştururlar. Burada dumanın odadan odaya hareket etmesine, diğer mekanlardaki ortam havasına karışmasına neden olan unsur, sızıntı, rüzgar veya aktif havalandırma sistemleri etkisi ile oluşan odadan odaya farklılaşan basınçtır. Herhangi bir katı veya sıvı yangınında görülen sarımsı alevler, tam olarak yanıp kül olan kurum parçacıklarından oluşur. Bu parçalar uygun koşullarda büyüyerek alevden uzaklaşır ve dumanı oluştururlar. Yangının oluştuğu kompartman (bölüm) binanın diğer bölümleri için bir duman kaynağıdır. Dumanın buradan diğer mekanlara girişi, karşılıklı mekanlardaki basınç farklılıklarına ve ayırıcı bölme duvarlarının sızdırma özelliklerine bağlı olarak değişir. Bu durumda iki farklı kompartman arasında hava sızıntısı yoluyla oluşan duman hareketi miktarı kantitatif olarak belirlenebiliyor ise, ikinci kompartmandaki veya binanın geri kalan kısmındaki duman hareketi de rahatlıkla çözülebilir. 4. Duman Miktarı Yanan malzemenin alevinden yayılan duman miktarı başlıca iki farklı nedene göre değişiklik gösterir. a. Yakıtın kimyasal yapısı: Yanıcı malzemeler kimyası ile ilgili yapılmış araştırma sonuçlarına göre; kimyasal yapı larında oksijen atomu veya molekülü bulunduran malzeme veya yakıtlar, oksijen bulundurmayanlardan daha az duman üretirler. Yapılarında benzen atom halkaları bulunduran malzemeler daha fazla duman üretirler. b. Yanma ortamı: Yanma ortamında oluşan duman miktarına etki eden faktörler ise; yanma bölgesi ve alev bölgesi sıcak1 ıkları ile yanma bölgesindeki havaland ırma düzeyine bağlı olarak değişen 0 2 yoğunluğu olarak sıralanabi lir [6). Şekil 7.FDS programı ile hesaplanmış ve Snıokeview programı ile görsel hale getirilmiş bir sanal mekandaki duman hareketi 7 .
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=