I DUMAN TAHLiYESi Otomatik yangın söndürme sistemleri bulunan alanlara ilişkin Mart 2000 tarihli Endüstriyel Tesisler Yönetmeliği Kısım 5.6.3 daha açıktır: "Duman tahliye sistemleri yerine, bir yangın halinde sadece hava tahliyesine müsaade eden kontrol donanımları bulunan havalandırma sistemleri kullanılabilir. Bu havalandırma sistemlerinin fanlarının yangına göre tasarlanmış olması gerekli değildir ve diğer hususlar açısından da, havalandırma sistemlerinde yer alan yangından korunma ekipmanl arına ilişkin şartları yerine getirmeleri gereklidir." Endüstriyel binal arda, duman tahliye sisteminin kullanılmaması makul görünebilmekle beraber, içerisinde çok sayıda eğitimsiz kişinin bulunduğu ticari tesislerde bu durum genellikle sorumsuzluk anlamına gelmektedir. Ayrıca, çeşitli yükseklikteki katlar da, genellikle açık tasarımlıdır (üç kat boyunca, 3000 metre kareye kadar müsaade edilmektedir) ki bu da, dumanın yayılmasına katkıda bulunmaktadır. Dumanın havalandırma sistemi vasıtası ile tahliye edilmesine karşı çıkan temel argümanlardan bazıları şöyle sıralanabilir: t Havalandırma sistemleri, konfor amacı ile tasarlanmıştır. Gerçekleştirdikleri hava değişiklikleri, genellikle, bir yangının yol açtığı duman tabakasındaki artışı önemli ölçüde yavaşlatmaya uygun değildir, ayrıca, gerekli olduğu üzere, besleme hava sisteminin ilave tahliye sağlaması durumunda dahi, oda sıcaklığında kayda değer bir düşüş sağlayamaz. t Sprinkler sisteminin sağlayacağı soğutma etkisi, yangın devam ettikçe gerçekleşen ısı üretimine bağlı olarak, havalandırma sisteminde gerçekleşebilecek bir arızayı güvenli bir şekilde önleyemeyecektir. Dolayısıyla, herhangi bir uygun tahliye senaryosu planlamaya yetecek güvenilir temeller mevcut değildir. t Uygun bir duman tahliyesi olmadığı sürece, sprinkler sisteminin tetiklenmesi de, maruz kalan bölgeye yakın ol an bina sakinlerinin kurtarılmasını daha zor bir hale getirebilir, zira yanma gazlarının hacmi arttıkça, duman soğur ve aşağı doğru itilir. I YANGIN ve GÜVENLiK SAYI 92 102 Dumanın havalandırma vasıtası ile tahliyesine, yangın zonlarını bölen yangın damperleri tetiklendikten sonra devam edilmemelidir. Bir sprinkler sistemi de, tetikleme sıcakl ığının aşılmasını emniyetli olarak önleyemeyecektir. Yine de, havalandırma sisteminin çalışmaya devam etmesini temin etmek üzere, genellikle, ısıl olarak tetiklenmiş motorize yangın damperlerini, ısıl kontaklarda kısa devre yapmak sureti ile tekrar açma girişiminde bulunulur. Buna, "yangın servis şalteri" ismi de verilir, ancak bu birçok büyük riski gizlemektedir. Örneğin, bir yangın damperinin ısıl olarak tetiklenmesi, kalıcı ve geri dönüşü olmayan bir uygulamadır. Dolayısıyla, bu şalter için genel bina yönetmeliklerince onay gerekmemekte, bu yönetmeliklerin de önüne geçen inşaat makamlarından münferit onay gerekmektedir. İkinci olarak, yangının havalandırma sistemi vasıtası ile yayılmasının önüne geçmek amacı ile, yangın damperi için bir tetikleme sıcaklığının seçilmesi gereklidir. Tetiklenmiş bir yangın damperinin tekrar açılması, yangının yayılması açısından, ölçülmesi imkansız bir güvenlik riski de arz etmektedir, dolayısıyla, havalandırma sisteminin duman tahliye amacı ile kullanım1 , sadece çok yakın sınırlar içinde mümkündür. ADyurmışatnırmTaahYolu ile liyesi Duman tahliyesine yönelik klasik-mekanik duman tahliye yöntemleri (yangın ile açığa çıkan yanma gazlarını çekmek ve bunları dışarı tahliye etmek sureti ile) az miktarlarda spesifik duman tabakaları üretir ve ayrıca yangının taban noktasını da soğutmaya yardımcı olur. Dumandan korunma amaçlı basınçlı sistemler, dumanın bilhassa kaçış ve kurtarma güzergahlarına nüfuz etmesini önleme prensibine dayalıdır. Bu amaç ile 15 ila 50 Pa arasında bir pozitif basınç temin etmek üzere, kurtarma güzergahlarına uygun tanlar monte edilir. Dumanın yayılmasını bertaraf etmek ve duman tahliyesi veya basınçlı duman koruma sistemleri için destek sağlamak üzere basınç farklarının aktif olarak kontrol edilmesine havalandırma sistemi de uygundur. Özellikle açık konstrüksiyonlu büyük binalarda, havalandırma sistemleri, sürekli olarak, binlerce metreküp havanın belirli yönlerde akışını sağlar. Bir yangın durumunda, genellikle bu akış şartlarının tersine çevrilmesi gereklidir ve havalandırma sistemleri de bu açıdan özellikle faydalı olmaktadır (Şekil 5). Yangına maruz kalmayan alanlarda, egzoz-havası yangın damperlerinin kapatılması ile, pozitif bir basınç yaratılır ve bu da dumanın yayılmasına engel olur. İdeal bir olayda, yangına maruz kalan bölgelerdeki besleme havası yangın damperleri, otomatik duman kesme cihazları ile zamanında kapatılır ve bina içindeki havanın, yangının tabanı istikametinde yönlendirilmesi amacı ile diğer girişler (örneğin pencereler, açık egzoz-hava yangın damperleri) açılır. Bunun etkisi, uygun denemeler ile teyit edilmelidir ve gerçekleşen basınç şartlarından kaynaklanan azami kapı kapanma kuvvetlerinin aşılmaması özellikle önem taşımaktadır. Dolayısıyla, duman kesme cihazları yangını kısa sürede tespit edip yerini belirler ve uzaktan kumanda ile yangın damperlerini çalıştırırsa, genellikle, sadece dumanın yayılmasını önlemek mümkün olacaktır. Bu cihazlara yönelik şartlar, ilk kez, Almanya'nın diğer tüm bölgelerindeki standartl ara örnek olmak üzere, Haziran 2003'te North Rhine Westphal ia Bölgesi'ndeki bina yönetmelikleri ile uygulamaya girmiştir. Ayrıca, motorlu yangın damperlerinin, farklı tehlikeli durumlara müdahale etme imkanı tanıdığı da gözlenmiştir. Zekice tasarlanmış senaryolar gerçekleştirebilmek amacıyla yangın ve duman damperleri artık, daha ileri gösterge ve kumanda sistemleri vasıtası ile, bara sistemleri ile kontrol edilmektedir. ■
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=