Karboıı ıııoııoksitli ilk yaııgııı detektörleriııiıı taıııtııııı yaııgın e11diistrisi11de ateşli bir tartışma başlattı. Tartışma şu aııda söıııııiişkeıı, dıırmmm hesabım yapmak ııygıııı olacaktır. Bıı makalede Roger Barrett, karboıı mo11oksitli yaııgııı detektörleriııiıı pozitif ve negatif ııoktalarmı göstermek içiıı test verileriııi s uııııyor ve başarılı ııygıılama/armdaıı örnekler veriyor. _______ ----- FSE Mart 2006 YANGIN DEDEKTÖRLERİ Karbon Monoksitli Yangın Detektörleri Karbon monoksitli yangın detektörlerinin basit bir tanımını yapacak olursak, en uygun tanım "yangınının varlığını haber verebilmek için ortamdaki karbon monoksit seviyesini ölçen yangın detektörü" olacaktır. Riskin öneminin anlaşılabilmesi bu aletler aslında CO alarmı ya da duman detektörü değillerdir sadece yangını tespit eden cihazlardır. Sadece CO gazına cevap verirler, dumana karşı bir tepki veremezler. Karbon monoksitin yangın göstergesi olarak kullan ılması fikri yeni değildir fakat sistemlere uyumu teknolojik gelişimlerin eksikliği nedeniyle biraz gecikm iştir. CO yangın detektörünü gerçek bir ticari obje haline getiren cihaz elektro-kimyasal hücredir. Tabii ki, elektrokimyasal hücrelerin bazı dezavantajları da mevcuttur. Çünkü aslında bunlar geniş aralıktaki gaz ve buhara cevap verebilen yakıt hücreleridir. Hücre üreticileri bunun üstesinden, hücrelere kimyasal filtreler takarak gelebildi ve bunun sonucunda bu hücreler CO'ya oldukça uygun hale geldi. Bunların diğer bir sakıncası da çok aşırı rutubete karşı hassasiyet göstermeleridir. Bu etkiler iyi bir hücre tasarımında en aza indirilebilir fakat normal nem seviyelerinde bile hücre ömrü sınırlıdır. Teknoloji her zaman ilerlese de verilen ömür 7 yıldan yukarı çıkamamaktadır. Fakat belki de elektrokimyasal hücrelerin en büyük dezavantajı maliyetidir ve bu maliyet neredeyse optik duman detektörünün maliyetiyle aynı seviyededir. Elektro-kimyasal hücrelerin karakteristikleri bu hücrelere, mekanik ve elektronik olarak duman detektörlerine uygun olan yangın dedektörleriyle beraber çal ışabilme yetisini kazandırmıştı r ve bugün piyasada iki basamaklı ya da analog detektör olarak bulunabiliyor. Yangın Algılama Kapasitesi Apollo; iyonizasyon, optik ve optik/ısı çok sensörlü detektörlerin yanında Discovery CO detektörleri kullanarak birçok test yapmıştır. İlk testler şirketin , tam donanımlı ve EN 54 standartlarına uygun yangın test odasında yürütülmüştür. Karbon monoksit en çok kaza sonucu çıkan yangınlarda oluşur ve yangın ölümlerinin en büyük sorumlusudur. Karbon monoksit kaynaklı ölümlerin en çok, CO'nun bir insanı bilinçsiz bırakacak seviye çıktığında meydana geldiği görülmüştür: Bu yaklaşık 6000 ppm'de beş dakika, 1400 ppm'de 30 dakika sürer. Fakat yangın tespiti için alarm eşiği tabii ki daha düşüktür-bu testlerde 45 ppm olarak ayarlanmıştır. İçten Yanan Pamuk Yangını: EN 54 - 7 için standart yangın testidir ve çok yararl ıdır. Yaklaşık 80 pamuk fitili ku ll anıl ı r. Fitiller dikey olarak asılır ve alt kısımlarından ateşe verilir. Duman mavi -gri renklidir ve içten tutuşma için çok güzel bir örnektir. Şekil 1 her detektörün zamana karşı verdiği analog değerleri göstermektedir. Bu değerler, temiz hava seviyesinin 25, alarm seviyesinin 55 olduğu Apollo'yu izlemektedir. Bundan CO yangın detektörlerinin iyonizasyonlu ve optik detektörlere yakın sonuç verdiği görülebilir. Plastik Yangınları: Karbon monoksitin eksik yanma sonucu ortaya çıktığı iyi bilinen bir şeydir, yani CO yangın dedektörünün bir alevli yanmada denenmesi ilginçtir. Şekil 2 yakıt olarak poliüretan kullan ılan alevli bir test yangınında zamana karşı detektör çıktılarını göstermektedir. Yangın enerji doludur ve 4 dakika içinde sıcaklığı 15 derece yükseltmektedir ve görünen duman siyah renk alır. ' Alevli bir yangında iyonizasyon detektörü beklenildiği gibi çok çabuk devreye girer. Optik detektörün devreye girmesi biraz daha geç olur ama test süresinin bitimini aşmaz. Bu testte, 120 ·~ '&° 100 o 00 80 o -;;; ~ 60 ,O 40 :;ı ~ 20 ~ O 0,5 1 1.5 2 2,5 3 3,S 4 zaman -dakika Şekil 1. Dedektör tepkileri - Pamuk yangını. YANGIN ve GÜVENLiK SAYI 96 1 137
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=