• • • iKiZ KULELERiN •• •• •• ÇOKUŞU - BETONARME ve • ÇELiK YAPIIAR Prof. Dr. Abtlııralııııan KILIÇ kilica@itu.edu.tr Yapılarda taşıyıcı sistemin, çelik veya betonarme olması sürekli tartışılan konulardan birisidir. Çelik taşıyıcıların deprem güvenliği nedeniyle özellikle yüksek yapılarda tercih edildiğini biliyoruz. Son yıllarda sadece yüksek yapılarda değil aynı zaman da düşük katlı yapılarda da çelik konstrüksiyonu tercih edilmeye başlanmasıyla çelik ve betonarme bina yapımcıları arasında büyük bir mücadele başlamıştır. New York'daki ikiz kulelerin çökmesiyle "betonarme mi, çelik sistemler mi" konusu daha çok tartışılmaya başlanmıştır. 1. İkiz Kulelerin Çöküşü Kulelerin neden yıkıldığı belki de yıllarca tartışılacaktır. Uzmanların farklı görüşler savunduklarını göreceğiz ve hiçbir zaman da gerçek çökme nedenini anlayamayacağız. "Çelik eridi, çöktü" diyerek basit yolu seçenlerin sayısı fazla olacaktır. yıkılmadı da, güney kule daha önce yıkılmaya başladı? Özellikle kuzey kulede yangın nedeniyle taşıyıcı sistem erimeye başladığında, bina neden yana doğru devrilmedi de altına patlayıcı konulmuşçasına olduğu yere yığıldı? Bina tabandan çöktüğüne göre 90 kat aşağısı taşıma gücünü kaybedinceye kadar üst kısım neden devrilmedi? Bina oturma alanında bir hata mı vardı veya bina temeli zarar mı gördü? İlk haberler, kulelerin girişinde patlama olduğu şeklindeydi, gerçekten bir patlama oldu mu? Bu soruların sayısını artırmak mümkün. Değerlendirme yaparken olayı iki kısımda ele almak gerekir. �irincisi çarpmanın olduğu katın üstündeki katlar, ikincisi de Kuzey Kule Çarpma Katı Çelik Kirişler Çekirdek Çelik Kolonlar altındaki katlar. Çarpmanın olduğu katta yakıtın yanması ile açığa çıkan yaklaşık 4000 CJ ısının bu kattaki kolonların taşıma gücünü yitireceği ve üstte bulunan katların çökeceği kuşkusudur. Bina çökerken yana yatmış olsaydı, çeliğin yumuşaması nedeni yle binanın yıkıldığı daha kolay söylenebilirdi. Binanın yana yatmadan olduğu yere yığılması düşündürücüdür ve başka faktörlerin etkisinin de araştırılmasını gerektirmektedir. Sadece kolonlardaki erime (gerçekte erime sıcaklığına gelmeden çok önce taşıma özelliğini kaybeder ve eğilir) yıkılmaya neden olsa neden bina olduğu yere çöksün? Böyle bir durumda bina bir tarafa eğilerek yıkılırdı. Binanın olduğu yere yığılması için bütün kolonların aynı anda erimeye başlaması gerekirdi. Bu ise çokzor. Çarpma olan ve yakıtın açığa çıktığı taraftaki kolonlar daha çabuk zarar görür ve üst katlar eriyen tarafa doğru yatarak binayı eğmeye çalışır. Yüksek binalarda değil ama birçok çelik yapı yangınında bunu bizzat gördüm. Kuzey kulede neden böyle olmamıştır ve teleskopik olarak çökmüştür? Önemli bir konu da, çarpmanın önce olduğu kule değil de daha sonra olduğu ikinci kulenin önce yıkılmaya başlamasıdır. Eğersadece yangın nedeniyle yıkılmanın olduğu düşünülürse Bilindiği gibi ikiz kulelerden kuzeyde bulunan kulenin yaklaşık 9O'ıncı katına uçak çarptıktan sonra uçaktaki yakıtın etkisiyle hızlı bir şekilde yanmaya başlamıştır. Birinci çarpmadan 18 dakika sonra da güney kuleye uçak çarpmış ve yaklaşık yarım saatsonra ikinci uçağın yaklaşık 6O'ıncı kata çarptığı güney kule çökmeye başlamış, hemen peşinden kuzey kule de çökmüştür. Sorulması gereken bir çok soru var. Neden, yangının daha önce başladığı kuzey kule önce Beıon Kaplama kuzey kulesinin daha önce yıkılması gerekmez miydi? Taşıyıcılar betonarme olsa bile, pas payının yeterli olmayacağı ve bu ---------------- Yangın ve Güvenlik m Sayı 58 Eylül - Ekim 2001 ----------------
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=