Taşınabilir Yangın Söndürücü Tipleri

21 Şubat 2017 | DOSYA
188. Sayı (Ocak-Şubat 2017)

38.666 kez okundu

İtfaiyeciler yangına müdahalede hortum ve temel su uygulama cihazlarını yakından tanırlar. Ancak bunların doğru araçlar olmadığı ya da o an bulunamadığı bazı durumlar vardır. Neredeyse bütün yangın araçları bir ya da daha fazla yangın söndürücüye (Elde taşınabilir yangın söndürücüler) sahiptir. Ancak ihtiyacınız olduğunda bunları kullanmaya hazır mısınız?

Doğru koşullar altında, yeni başlamış araç yangınları, cihaz yangınları, yeni başlamış mutfak yangınları, ekipman yangınları, elektrik yangınları, bir evde ya da ticari binada ufak içerik yangınları ve hatta laboratuvar yangınları bile yangın söndürücüler ile kontrol edilebilmektedir. Yangın mekanına ilk geldiklerinde itfaiyeciler, örneğin yangın ekipmanının uzakta olduğu, bir binada derinlerde olduğu ya da çok katlı bir binada olduğu gibi durumlarda yangını kontrol altına almak ya da söndürmek için yangın söndürücü kullanmak durumunda kalabilirler.

Buna ilave olarak mahalle sakinleri ve işletme sahipleri de itfaiyecilerin yangın söndürme cihazlarının kullanımı ve uygulanması konusunda doğru eğitimi sağlama ya da yönlendirmeyi kendilerine sağlamalarını bekleyeceklerdir. Her ne kadar her bir yangın aparatı her bir türden yangın söndürücü içermeyebilse de, her itfaiye aracında ve hatta şebeke araçlarında bile, bir ABC söndürücü ve/veya su söndürücü olmalıdır. yangın söndürücüler aynı zamanda her bir bina türü için kanunen de bulunmak zorundadır, ancak genelde binada olanlar ABC türü yangın söndürücüler olup mevcut tehlike için doğrudan uygun olamayabilmektedirler. Neyse ki, elektrikli alanlar ya da yanıcı metaller gibi özel tehlike arz eden durumlarda doğru yangın söndürücü türü mevcut olmaktadır ancak itfaiyeciler her zaman için bu şekilde yangın söndürücülerin hazır olacağına güvenemezler. Eğer yangını söndürmek için bir yangın söndürme hortumu mevcut değilse, yangın olan bir alana girerken yanınıza uygun bir yangın söndürücü almaya hazır olun.

YANGIN TEMELLERI

Yangın söndürücüleri anlamak için farklı yangın türlerini anlamanız gereklidir:

• Sınıf A: ahşap, kağıt, lastik, plastik vs. gibi sıradan yanıcılar

• Sınıf B: benzin ya da petrol gibi yanıcı veya tutuşabilir sıvılar.

• Sınıf C: elektrikle çalışan ekipmanlar

• Sınıf D: magnezyum, sodyum, potasyum ve lityum gibi yanıcı metaller

• Sınıf K: yanıcı pişirme araçları (bitkisel ya da hayvansal sıvı yağ ve katı yağlar) içeren ve yemek pişirme ekipmanlarında meydana gelen yangınlar

Not: Sınıf, A, B, C ve K yangınları için onaylanmış olan yangın söndürücüler genel olarak o sınıf içindeki bütün yangınlar için uygundur, ancak Sınıf D yangın söndürücüler sadece belirli metal türleri için etkili olabilir; bu kullanılan söndürücü maddeye göre değişmektedir.

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ TÜRLERI

İtfaiye aparatlarında genel olarak bulunan yangın söndürücüler kuru kimyasal (ABC veya BC türü) ve basınçlı suyu içermektedir, ancak bu aparatlar şunları da içerebilir:

• Köpük ya da başka bir ilave madde içeren su bazlı yangın söndürücüler

• Karbon dioksit bazlı yangın söndürücüler

• Kuru toz (Sınıf D etkenler ) yangın söndürücüler

• Temiz gaz yangın söndürücüler (bu yangın söndürücü türünün farklı çeşitleri vardır)

Temiz gaz yangın söndürücüler, bilgisayar ya da elektrik kontrol odaları gibi oldukça faydalı olabilecekleri alanlarda hali hazırda mevcut olabilirler. Ticari binalardaki mutfaklar da ise genelde Sınıf K yangın söndürücüler (ıslak kimyasal bastırma etkeni içeren yangın söndürücüler) bulunacaktır. ABC türü söndürücülerdeki kuru kimyasal madde, katı yağ, sıvı yağlar ve bitkisel yağlar içeren kızartıcı veya benzer pişirme ekipmanlarındaki yangını etkili şekilde söndürmeyebilir ve ıslak kimyasal sabit mutfak yangın söndürme sistemleri tarafından oluşturulan köpüksü söndürme katmanını da aslında bozabilmektedirler. Buna ilave olarak bu kimyasal bu pişirme ekipmanlarına ilave hasar verebilmekte olup bu hasarın da yangından sonra telafi edilmesi çok zor olabilmektedir.

Binalarda bulunan diğer yangın söndürücüler genelde aparat üzerinde bulunanlar ile benzerdir. Ancak yine de binada özel amaçlı yangın söndürücüler olup olmadığını konfirme etmek amacıyla ön ziyaret yapılması gerekli olacaktır. Ön planlama aşamasında, size yangın söndürme aparatınızda kullanacağınız yangın söndürücüleri seçmede yardımcı olması için mutlaka yetki alanınızdaki tehlike türlerini belirlemeniz gerekir.

SU BAZLI YANGIN SÖNDÜRÜCLER

Pek çok itfaiyeci, özellikle yangın söndürme aracı ile müdahale edenlerin ellerinin altında basınçlı su bazlı yangın söndürücü mutlaka vardır ve bu tür yangın söndürücüler özellikle yataklar, dolaplar ve hatta kurutucuların olduğu yangınları söndürmede çok etkili olmaktadırlar. Yangın olan bir odanın kapsını yavaşça açarsınız ve yangın söndürücü çeriğini, belki de ‘sprey’ püskürtme ile odaya boşaltırsınız. Sonra kapıyı kapar ve suyun buhara dönmesini ve hortum oraya ulaştırılıncaya kadar yangının hafifletilmesini beklersiniz. Pek çok firma yangın söndürücülerin üzerine bir askı yerleştirirler. Bu sayede yangın söndürücü kolay bir şekilde omuzda taşınabilir. yangın söndürücüler onları özgün kılan pek çok farklı özelliğe sahiplerdir. Bunlar 40 fite kadar uzanan etkili menzile sahip olurlar ve yaklaşık bir dakika su uygularlar; ancak bunlar sadece Sınıf A türü yangınlarda etkilidirler ve kullanımından sonra temizlik gerektirirler. Bir su bazlı yangın söndürücü ile, itfaiyeciler bazı durumlarda hortum ağızına parmaklarını koyarak sprey yapmayı tercih ederler ve bu durumda normalde düz akan su akıntısı sprey bir kalıp ile yangına uygulanır. köpük ya da diğer katkı maddelerine sahip olan su bazlı yangın söndürücüler normal su bazlı yangın söndürücülerin sunduğu özelliklerin çoğunu sunarlar ve ayrıca ufak tutuşucu sıvı yangınları (Sınıf B) için de oldukça etkilidirler.

Bazı itfaiye departmanları bu ilave faydayı sağlamak ve Sınıf A yangınlarındaki etkinliği arttırmak amacıyla düzenli olarak yangın söndürücülerine köpük ya da ıslatıcı etken eklerler. Bu yangın söndürücüler kullanım sonrasında temizlik gerektireceklerdir. Not: Elektrik yangınlarında su bazlı yangın söndürücü kullanılmaz.

KURU KIMYASAL

Kuru kimyasal söndürücüler farklı türlerde olurlar ve yaklaşık 20 fite ulaşan etki menziline sahiplerdir. En çok kullanılanlar arasında, elektrikli ekipmanların üzerine uygulandıklarında ve hemen temizlenmediklerinde aşındırma problemine yol açabilen çok amaçlı ABC üniteleri vardır. Mor K kuru kimyasal etken sadece BC yangın türleri için onaylıdır ve hem tutuşabilir sıvı yangınları hem de basınçlı gaz yangınlarında, su bazlı film oluşturucu köpük ile birlikte kullanıldığında etkili olduğu kanıtlanmıştır. Buna ilave olarak aynı zamanda sadece BC onaylı olan başka kuru kimyasallar da vardır.

Bazı departmanlar kartuş türü kuru kimyasal yangın söndürücüler taşımaktadırlar ve bunlar standart yangın söndürücülere kıyasla daha farklı şekilde aktive olmaktadırlar. Bunların üzerinde, yangın söndürücüyü çalıştırmak için onu basınçlandırmak amacıyla aktive edilmesi gereken bir dış gaz-kartuş ünitesi vardır. Bu tür bir yangın söndürücünün faydası ise yeniden doldurulmasının kolay olmasıdır. Kartuşlu ünitelere sahip olan departmanların, personellerinin bunların nasıl kullanıldığı konusunda bilgi sahibi olduğunda nemin olması gerekir. Daha ufak boydaki kuru kimyasal yangın söndürücüler sadece 10 saniye çalışabilirken, daha büyük üniteler 30 saniye ya da daha fazla çalışabilmektedir. Kuru kimyasal yangın söndürücüler ile ilgili temel bir dezavantaj ise kullanımlarından sonra kapsamlı temizlik gerektirebilmeleridir. Bu durum özellikle, eğer söndürücü etken elektronik ekipmana uygulandıysa ortaya çıkmaktadır.

KARBONDIOKSIT

Bazı firmalar karbondioksit temelli söndürücüler kullanırken bazıları bunu tercih etmemektedirler. Bunun sebebi ise maliyet ya da bunları taşıma ile ilgili bir ‘zorunluluk’ olmaması değildir. Her ne kadar karbon dioksiti üniteler sadece sınıf B ve C yangınları için onaylanmış olsalar da, bunlar belirli ölçüde uygulama sonrası temizlik gerektirirler, elektrikli ekipman yangınlarının söndürülmesinde çok etkilidirler ve kuru kimyasal ünitelerin yol açtıkları maddi zarara yol açmazlar. Ancak, bunların etkili menzilleri sadece üç ila sekiz fit arasındadır. Karbondioksit mekanizması yangın alanında oksijeni azaltarak çalışır ve bu sebeple eğer yangın iyi havalanan bir yerde ise yüksek karbondioksit seviyeleri sürdürülemeyeceği için ve özellikle sıcak metal yüzeyler söz konusu ise yeniden alevlenmeler görülebilir. Karbondioksit bazlı yangın söndürücüler çok hızlı şekilde bir kaç saniye içinde çalışıp bitecekleri için, bunların etkili olabilmesi için yangına çok yaklaşmanız gereklidir. Karbondioksit düşük derecelerde uygulanır ve yangın söndürücünün ağzı ile temas olmaması için koruyucu eldiven giyilmesi gereklidir. Karbondioksit bazlı yangın söndürücünün boşaltılması aynı zamanda az miktarda statik elektrik şarjına da yol açabilir ve eğer buna hazır değilse, kullanıcı için sürpriz olabilir.

TEMIZ GAZLAR

Temiz gaz bazlı yangın söndürücüler Sınıf B ve C türü yangınlar için onaylıdırlar ve daha büyük bazı olanları ise aynı zamanda sınıf A yangınları üzerinde de etkili olabilmektedir. En büyük artısı uygulama sonrasında sadece çok az temizlik gerektirirler. Halon, dünyanın ozon tabakasına zararlı etkileri olduğu anlaşılıncaya kadar çok yaygın şekilde kullanılan bir temiz gaz olmuştur. Günümüzde hala halon bazlı yangın söndürücüler bulunmaktadır ve bunlar hala kullanılabilmektedir ancak halonun yerini alacak çok farklı gazlar da geliştirilmiştir. Temiz gazlar karbondioksitte olduğu gibi soğuma problemleri gibi problemler sunmazlar ve boşaltma süresi ünitenin boyutuna göre değişir.

KURU TOZ

Belirtildiği üzere, kuru toz söndürücüler tehlike spesifik tür söndürücülerdir. Pek çok itfaiyeci kuru tozu kuru kimyasal üniteler ile karıştırırlar ancak bunlar aynı değildir. Sınıf D türü yangınların doğası sebebi ile bu tür yangın söndürücülerin ciddi bir menzile sahip olmaları gerekmez. Bazı durumlarda kuru toz etkenler kürek ya da benzer bir araç ile uygulanabilirler. Kuru toz etkenlerin etkili olabilmesi için yanıcı materyali tam olarak kapatması önemlidir.

Sınıf D yangınlar çok yüksek sıcaklığa sahiplerdir ve dikkat edilmesi gerekir çünkü metal parçalar kolayca itfaiyeci eldiveni içerisinden ya da parçalanmış ekipman arasından içeri girebilmektedir. Departmanların, bu tür tehlikeler sunan tesislerdeki acil durumlar için önceden plan yapmaları gerekir. Sınıf D yangın söndürücüler pahalı olabilmektedir ve, itfaiyenin yetki alanında beklenen yanıcı metallere bağlı olarak doğru etken ile seçilmelidirler. Pek çok itfaiye departmanı hiç bir zaman Sınıf D türü bir yangınla karşılaşmayabilir ancak bazı araçların magnezyum motor blokları ve tekerlere sahip oldukları da unutulmamalıdır. Araçları daha hafif ve yakıt verimli yapma çabasının bir parçası olarak, genelde alternatif güç aranjmanları yapılmaktadır ve bu sebeple araç konstrüksiyonunda ve güç aktarım mekanizmalarında başka yanıcı metallerin bulunma olasılığı da artmaktadır ve bu giderek daha sık görülmektedir.

ISLAK KIMYASAL

Islak kimyasal söndürücüler spesifik olarak mutfakta kullanım için tasarlanmışlardır ancak aynı zamanda sınıf A derecelendirmesine de sahip olabilirler. Bunun amacı ilave A-sınıfı söndürücüler yerleştirmek zorunda kalmadan bir binada söndürücü yerleştirme dağılımı anlamındaki mevzuat gerekliliklerini karşılamaktır. Bunlar tipik olarak sekiz ila on iki fit arasında değişen etkili menzile sahiplerdir. Islak kimyasal etken ince bir buhar şeklinde uygulanır. Bunun amacı yağ şeklindeki yangın tehlikesinde sıçramalar olmasını önlemek ve tehlikenin yeniden alevlenme olasılığını azaltmaktır. Sınıf K türü yangın söndürücülerde de uygulama sonrasında temizlik olacaktır ancak etken sadece yangın alanına uygulamak suretiyle itfaiyeciler bunu en aza indirebilirler. Standart boyda ıslak kimyasal söndürücülerinuygulama süresi yaklaşık bir dakikadır.

SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI

Uygulanan teknik, en az doğru yangın söndürücü kullanmak kadar önemlidir ve dikkatli uygulama ve uygulama kontrolü yangın söndürücünün ömrünü ve etkinliğini arttırabilir. Yangına yaklaşırken, yangın söndürücünün düzgün çalışıp çalışmadığını görmek için yangın söndürücüye kısa bir test uygulayın. Bu size aynı zamanda yangın söndürücünün menzili ile ilgili bilgi verecektir. Bu sayede yangından güvenli bir mesafede durabilirsiniz. Yangına, rüzgarı arkanıza alarak yaklaşın ve SCBA dahil olmak üzere tam olarak koruyucu ekipman giyin. Yangından sekiz ila 10 fit uzaktan başlayın ve konumunuzu, yangın söndürücünün işini yapmaması durumunda kendinizi geriye kolayca çekebilecek şekilde belirleyin. Eğer gerekirse yedekte müdahaleye hazır bir hortum hattı bulundurun. Eğer elektrikli ekipman var ise, ilk taktik olarak ekipmana giden elektriği mutlaka kesmeye çalışın. Yanıcı gaz ya da sıvılar içeren vakalarda, birincil strateji olarak gaz veya sıvı tedarikini kontrol eden vanaları kapatın. Her ne kadar istisnalar olsa da, yangın söndürücü kullanarak bir yangını bastırma anlamında ‘PASS’ stratejisi iyi bir temel sunmaktadır.

• P: Aktive etmek için pini çekin (Ansul kuru kimyasal üniteler

gibi bazı yangın söndürücülerde, üniteyi çalıştırmak

için aktivasyonu kolunun itilmesi gerekebilir)

• A: Yangın söndürücüyü yangının tabanına yönlendirin.

• S: Yangın söndürücüyü aktive etmek için tetiği çekin, ancak

unutmayın ki tutacağın alt kısmı taşıma kısmı ve üst

kısmı da tetik kısmıdır.

• S: Yangın tabanına doğru yandan yana doğru süpürme hareketi ile uygulayın. Bunu yaparken size en yakın noktadan başlayın ve yangını, sönünceye kadar ileri itin.

PASS Stratejisinin iki istisnası vardır: Sınıf D yangınlar için kullanılan kuru toz yangın söndürücüler, spreylenmek yerine tam anlamıyla yangının üzerine ‘dökülürler’; ve köpük veya diğer etkenlere sahip su bazlı yangın söndürücüler ise yanan bir sıvı üzerinde bir battaniye oluşturmak amacıyla uygulanırlar. Köpük bazlı söndürücüler, uygulanan suyun tank duvarından ya da yangın alanındaki bir başka katı objeden taşabilmesi olasılığı var ise, köpük bazlı söndürücüler çok daha etkili olabilmektedir – bu durumda doğrudan yanan sıvı üzerine uygulanmaması gerekir. Rüzgar ya da yüksek havalandırma hızları bütün yangın söndürücülerin düzgün çalışmasının etkileyebilmektedir. Söndürücüden kısa aralıklarla püskürtme yapmak etkili bir zaktik olabilir ancak söndürme etkeni bitmeden önce mutlaka yangını söndürme konusunda ilerleme kaydedip etmediğinizi sürekli olarak takip etmeniz gerekir. Genel olarak, daha ufak boydaki yangın söndürücüler daha büyük olanlara kıyasla daha az miktarda yangın söndüreceklerdir, ancak söndürme kapasitesini sadece boyuta göre ölçmek zor olabilmektedir. Sınıf C, D ve K söndürücüler bu tür yangınlar için onaylanmıştır, bu tür yangınların ne kadarını söndürebildiklerine göre değil.

Her ne kadar Sınıf A ve B söndürücülerin yangın boyutuna bağlı olarak söndürme yeterlilikleri ile ilgili yayımlanmış çalışmalar olsa da, farklı boydaki yangın söndürücülerin yeterliliklerini anlamanın en iyi yolu onlarla gerçek yangında uygulama yapmaktır. Her ne kadar tekerlekli yangın söndürücülere burada değinmemiş olsak da, bunlar araç garajlarında, yanıcı sıvıların olduğu tesislerde, uçak hangarlarında ya da benzeri binalarda mevcut olabilirler. Ön planlama aşamasında bu tür lokasyonların belirlenmesi ve bu tür lokasyonlarda çok etkili bir yangın söndürme aracı oldukları için tekerlekli ünitelerin kullanımı üzerinde eğitim alınması gerekir.

İLAVE BIR ARAÇ

Hiç bir şekilde itfaiyecilerin standart yangın müdahale yöntemi yerine yangın söndürücüleri kullanmaya başlanması önerilmemektedir. Ancak, yangın söndürücüler kesinlikle yangın müdahale süreçlerinde önemli yere sahiptir ve bazı durumlarda yangınları söndürmekte en etkili araç olarak ortaya çıkabilmektedirler. Mevcut olduklarında hızlı müdahale imkanı verirler ve spesifik tehlike türlerinde daha az maddin hasara yol açmak gibi avantajlar sunarlar. Buna ilave olarak, itfaiye ekiplerinin yangın söndürücülerin kullanımı konusunda bilgi sahibi olmaları gerekir, bu sayede halka bu konuda eğitim verebileceklerdir.

Otomasyonlu defibratörlere insanların erişiminin, itfaiye ekipleri gelemden önce hayat kurtarabildiği gibi, yangın söndürücülere insanların erişimi olması ve bunları kullanma konusunda bilgi sahibi olmaları itfaiye ekipleri gelmeden önce yangını daha başlangıç aşamasında kontrol altına alma imkanı verecektir. Tesisinizde mevcut olan yangın söndürücüler hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için onları biraz incelemeniz önerilir. Onların sınırlamalarını anlayın ve yetki bölgenizde görülmesini beklediğiniz tehlikeler için doğru tür ve boyutta yangın söndürücülere sahip olduğunuzdan emin olun.