TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO), işçi sağlığı ve iş güvenliği (İSG) mevzuatını, uygulama sorunlarını ve resmi verileri, iki yılda bir güncellenen İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Oda Raporu’nda değerlendirdi. Raporda dünyadaki durum, İSG kavramının gelişimi, iş kazaları ve meslek hastalıklarına dair SGK verileri, kaza ve hastalıkların nedenleri, iş güvenliği, iş sağlığı ve güvenliği kurulları, iş güvenliği mühendisliği, işyeri hekimliği, MMO çalışmaları ve çözüm önerileri yer aldı.

Rapora göre iş kazaları sonucu toplu ölümlerin artması nedeniyle 2012 yılında çıkarılan 6331 sayılı İş Sağlığı Güvenliği Yasası ile iş güvenliği uzmanlığı, hekimliği ve diğer sağlık personeline ilişkin yönetmeliklerin defalarca değiştirilmesine rağmen kazalar ve iş cinayetleri artarak devam ediyor. SGK verileri de bu yönde.

İŞ KAZALARINDA SÜREKLİ ARTIŞ VAR

SGK her yıl, bir önceki yıl veya iki yıl öncesine dair iş kazaları ve meslek hastalıkları istatistiklerini yayınlıyor. Bu nedenle raporda 2015 yılı verileri değerlendirildi. 2016 yılı verileri açıklandığında rapor yine güncellenecek. SGK verilerinin 5510 sayılı yasanın 4-1/a maddesi kapsamındaki “aktif sigortalılar” içindeki “zorunlu sigortalılar”ı kapsaması itibarıyla bu verilere göre yapılan birçok değerlendirmenin iş kazaları ve meslek hastalıklarına dair gerçekleri yeterince yansıtmayacağı da gözetilmesinin gerektiği raporda belirtildi. SGK verilerine göre, 2012-2015 yıllarında iş kazası sayılarında sürekli artış görülüyor. İş kazası sayısı 2012 yılında 74 bin 871; 2013 yılında 191 bin 389, 2014 yılında 221 bin 366, 2015 yılında 241 bin 547 olarak kaydedildi. İş kazaları 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 10,91 oranında; 2012’ye göre de yüzde 322,61 oranında arttı. 2015 yılında bin 252 iş kazası sonucu ölüm vakası bulunuyor. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSGM) verilerine göre de 2015 yılında iş kazalarında bin 730, 2016 yılında bin 970 emekçi hayatını kaybetti. SGK 2015 verilerinde hayatını kaybeden bin 252 kişinin 762’si (yüzde 60’ı) 50’den az işçi çalıştıran işyerlerinde, yani İş Sağlığı Güvenliği Kurulu kurulması zorunlu olmayan işyerlerinde çalışmaktaydı.

Raporda SGK 2013, 2014, 2015 verilerinde meslek hastalıklarından dolayı ölüm hiç yok. Ancak İSGM verilerine göre 2013’te en az 3, 2014 yılında en az 29, 2015 yılında en az 13 emekçi meslek hastalıklarından dolayı yaşamını kaybetti. İş kazası sayıları ile iş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölüm vakaları 1996 yılı sonrasının doruğu düzeyinde. Eurostat istatistiklerine göre de Türkiye, 100 bin çalışan başına ölümlü iş kazalarında Avrupa’da birinci sırada yer alıyor.

SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIM

2015 yılı iş kazalarının faaliyet gruplarına göre dağılımında fabrikasyon metal ürünleri imalatı 19 bin 221 iş kazası ile birinci, bina inşaatı 15 bin 65 kaza ile ikinci, ana metal sanayii 12 bin 59 kaza ile üçüncü sırada yer alıyor. Birbiri ile ilişkili faaliyet gruplarının birleşik yorumlanması durumunda ise; bina inşaatı, özel inşaat faaliyetleri ve bina dışı inşaat faaliyetlerini kapsayan inşaat sektörü 33 bin 361 (yüzde 13,81) kaza ile birinci sırada. Fabrika metal ürünler ile ana metal sanayi 31 bin 750 kaza (yüzde 13,15) ile ikinci; gıda ürünleri imalatı ile yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri 22 bin 461 kaza (yüzde 9,95) kaza ile üçüncü; kara taşımacılığı ve boru hattı taşımacılığı ile taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetleri 16 bin 21 kaza (yüzde 6,64) ile dördüncü sırada yer aldı.

Birbiri ile ilişkili faaliyet gruplarının birleşik yorumlandığında en fazla ölüm yaşanan faaliyet grupları sıralamasında inşaat sektörü 433 kişi (yüzde 41,45) ile birinci sırada; taşımacılık (kara, hava, su yolu, boru taşımacılığı ve taşımacılık için depolama ve destekleme faaliyetleri dahil) 190 kişi (yüzde 15,26) ile ikinci sırada; madencilik (kömür ve linyit çıkartılması, metal cevheri madenciliği, diğer madencilik ve taşocakçılığı) 79 kişi (yüzde 6,31) ile üçüncü sırada; perakende ve toptan ticaret 71 kişi (yüzde 5,67) ile dördüncü sırada; metal sanayi (fabrikasyon metal ürünleri ve metal ana sanayi) 60 kişi (yüzde 4,63) ile beşinci sırada yer alıyor.

2015 yılındaki bin 252 ölüm vakasının 817’si 17 ilde gerçekleşti ve ölüm vakalarının yüzde 65,26’sı oranında. 17 ilde gerçekleşen 178 bin 217 iş kazası da, toplam 241 bin 547 iş kazasının yüzde 73,78’ine tekabül ediyor. İş kazası sonucu ölümlerin en yüksek olduğu 17 il sırasıyla; İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Konya, Kocaeli, Antalya, Adana, Mersin, Gaziantep, Denizli, Kayseri, Balıkesir, Hatay, Tekirdağ, Afyonkarahisar, Diyarbakır’dır. Hiç ölüm yaşanmayan il ise Bayburt olarak görülüyor.

Rapora göre dünyada iş kazaları oranı yüzde 44, meslek hastalıkları oranı yüzde 56 seviyesinde. SGK’ya göre Türkiye meslek hastalıkları 81 il içinde yalnızca 31 ilde 510 vakadan ibaret ve 136’sı sigortalılığı bittikten sonra meslek hastalığı teşhisi koyulanları kapsıyor. Raporda bu rakamların SGK alt yapısından kaynaklandığı belirtiliyor. İller sıralamasının ilk beşi şöyle: İstanbul 105 kişi, Zonguldak 90 kişi, Kocaeli 56 kişi, Ankara 46 kişi, İzmir 12 kişi. 2015 yılında kadınların en fazla iş kazası yaşadığı faaliyet grupları, gıda ürünlerinin imalatı (3 bin 930 kaza), yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri (3 bin 137 kaza), tekstil ürünlerinin imalatı (2 bin 948 kaza), binalar ve çevre düzenlemesi faaliyetleri (2 bin 917 kaza), perakende ticaret (motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç) (2 bin 454 kaza), insan sağlığı hizmetleri (bin 993 kaza) giyim eşyalarının imalatıdır (bin 634 kaza). Bu yedi faaliyet grubunda yaşanan 19 bin 103 iş kazası, kadınların maruz kaldığı toplam 34 bin 625 iş kazasının yüzde 55,17’si oranında. Kadınların en fazla iş kazası yaşadığı iller sıralamasında İstanbul 9 bin 754 iş kazası ile başı çekmekte, onu İzmir 3 bin 544 iş kazasıyla izlemekte ve sıralama Bursa 3 bin 82, Kocaeli bin 942, Antalya bin 872, Ankara bin 835, Tekirdağ bin 417, Manisa bin 376 şeklinde sürmektedir. Bu sekiz ildeki 24 bin 822 iş kazası, toplam 34 bin 625 şeklindeki kadın iş kazası sayısının yüzde 72’sini oluşturuyor.