21 Åžubat 2017 | DOSYA 188. Sayı (Ocak-Åžubat 2017)

39.740 kez okundu

Ä°tfaiyeciler yangına müdahalede hortum ve temel su uygulama cihazlarını yakından tanırlar. Ancak bunların doÄŸru araçlar olmadığı ya da o an bulunamadığı bazı durumlar vardır. Neredeyse bütün yangın araçları bir ya da daha fazla yangın söndürücüye (Elde taşınabilir yangın söndürücüler) sahiptir. Ancak ihtiyacınız olduÄŸunda bunları kullanmaya hazır mısınız?

DoÄŸru koÅŸullar altında, yeni baÅŸlamış araç yangınları, cihaz yangınları, yeni baÅŸlamış mutfak yangınları, ekipman yangınları, elektrik yangınları, bir evde ya da ticari binada ufak içerik yangınları ve hatta laboratuvar yangınları bile yangın söndürücüler ile kontrol edilebilmektedir. Yangın mekanına ilk geldiklerinde itfaiyeciler, örneÄŸin yangın ekipmanının uzakta olduÄŸu, bir binada derinlerde olduÄŸu ya da çok katlı bir binada olduÄŸu gibi durumlarda yangını kontrol altına almak ya da söndürmek için yangın söndürücü kullanmak durumunda kalabilirler.

Buna ilave olarak mahalle sakinleri ve iÅŸletme sahipleri de itfaiyecilerin yangın söndürme cihazlarının kullanımı ve uygulanması konusunda doÄŸru eÄŸitimi saÄŸlama ya da yönlendirmeyi kendilerine saÄŸlamalarını bekleyeceklerdir. Her ne kadar her bir yangın aparatı her bir türden yangın söndürücü içermeyebilse de, her itfaiye aracında ve hatta ÅŸebeke araçlarında bile, bir ABC söndürücü ve/veya su söndürücü olmalıdır. yangın söndürücüler aynı zamanda her bir bina türü için kanunen de bulunmak zorundadır, ancak genelde binada olanlar ABC türü yangın söndürücüler olup mevcut tehlike için doÄŸrudan uygun olamayabilmektedirler. Neyse ki, elektrikli alanlar ya da yanıcı metaller gibi özel tehlike arz eden durumlarda doÄŸru yangın söndürücü türü mevcut olmaktadır ancak itfaiyeciler her zaman için bu ÅŸekilde yangın söndürücülerin hazır olacağına güvenemezler. EÄŸer yangını söndürmek için bir yangın söndürme hortumu mevcut deÄŸilse, yangın olan bir alana girerken yanınıza uygun bir yangın söndürücü almaya hazır olun.

YANGIN TEMELLERI

Yangın söndürücüleri anlamak için farklı yangın türlerini anlamanız gereklidir:

• Sınıf A: ahÅŸap, kağıt, lastik, plastik vs. gibi sıradan yanıcılar

• Sınıf B: benzin ya da petrol gibi yanıcı veya tutuÅŸabilir sıvılar.

• Sınıf C: elektrikle çalışan ekipmanlar

• Sınıf D: magnezyum, sodyum, potasyum ve lityum gibi yanıcı metaller

• Sınıf K: yanıcı piÅŸirme araçları (bitkisel ya da hayvansal sıvı yaÄŸ ve katı yaÄŸlar) içeren ve yemek piÅŸirme ekipmanlarında meydana gelen yangınlar

Not: Sınıf, A, B, C ve K yangınları için onaylanmış olan yangın söndürücüler genel olarak o sınıf içindeki bütün yangınlar için uygundur, ancak Sınıf D yangın söndürücüler sadece belirli metal türleri için etkili olabilir; bu kullanılan söndürücü maddeye göre deÄŸiÅŸmektedir.

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ TÜRLERI

Ä°tfaiye aparatlarında genel olarak bulunan yangın söndürücüler kuru kimyasal (ABC veya BC türü) ve basınçlı suyu içermektedir, ancak bu aparatlar ÅŸunları da içerebilir:

• Köpük ya da baÅŸka bir ilave madde içeren su bazlı yangın söndürücüler

• Karbon dioksit bazlı yangın söndürücüler

• Kuru toz (Sınıf D etkenler ) yangın söndürücüler

• Temiz gaz yangın söndürücüler (bu yangın söndürücü türünün farklı çeÅŸitleri vardır)

Temiz gaz yangın söndürücüler, bilgisayar ya da elektrik kontrol odaları gibi oldukça faydalı olabilecekleri alanlarda hali hazırda mevcut olabilirler. Ticari binalardaki mutfaklar da ise genelde Sınıf K yangın söndürücüler (ıslak kimyasal bastırma etkeni içeren yangın söndürücüler) bulunacaktır. ABC türü söndürücülerdeki kuru kimyasal madde, katı yaÄŸ, sıvı yaÄŸlar ve bitkisel yaÄŸlar içeren kızartıcı veya benzer piÅŸirme ekipmanlarındaki yangını etkili ÅŸekilde söndürmeyebilir ve ıslak kimyasal sabit mutfak yangın söndürme sistemleri tarafından oluÅŸturulan köpüksü söndürme katmanını da aslında bozabilmektedirler. Buna ilave olarak bu kimyasal bu piÅŸirme ekipmanlarına ilave hasar verebilmekte olup bu hasarın da yangından sonra telafi edilmesi çok zor olabilmektedir.

Binalarda bulunan diÄŸer yangın söndürücüler genelde aparat üzerinde bulunanlar ile benzerdir. Ancak yine de binada özel amaçlı yangın söndürücüler olup olmadığını konfirme etmek amacıyla ön ziyaret yapılması gerekli olacaktır. Ön planlama aÅŸamasında, size yangın söndürme aparatınızda kullanacağınız yangın söndürücüleri seçmede yardımcı olması için mutlaka yetki alanınızdaki tehlike türlerini belirlemeniz gerekir.

SU BAZLI YANGIN SÖNDÜRÜCLER

Pek çok itfaiyeci, özellikle yangın söndürme aracı ile müdahale edenlerin ellerinin altında basınçlı su bazlı yangın söndürücü mutlaka vardır ve bu tür yangın söndürücüler özellikle yataklar, dolaplar ve hatta kurutucuların olduÄŸu yangınları söndürmede çok etkili olmaktadırlar. Yangın olan bir odanın kapsını yavaÅŸça açarsınız ve yangın söndürücü çeriÄŸini, belki de ‘sprey’ püskürtme ile odaya boÅŸaltırsınız. Sonra kapıyı kapar ve suyun buhara dönmesini ve hortum oraya ulaÅŸtırılıncaya kadar yangının hafifletilmesini beklersiniz. Pek çok firma yangın söndürücülerin üzerine bir askı yerleÅŸtirirler. Bu sayede yangın söndürücü kolay bir ÅŸekilde omuzda taşınabilir. yangın söndürücüler onları özgün kılan pek çok farklı özelliÄŸe sahiplerdir. Bunlar 40 fite kadar uzanan etkili menzile sahip olurlar ve yaklaşık bir dakika su uygularlar; ancak bunlar sadece Sınıf A türü yangınlarda etkilidirler ve kullanımından sonra temizlik gerektirirler. Bir su bazlı yangın söndürücü ile, itfaiyeciler bazı durumlarda hortum ağızına parmaklarını koyarak sprey yapmayı tercih ederler ve bu durumda normalde düz akan su akıntısı sprey bir kalıp ile yangına uygulanır. köpük ya da diÄŸer katkı maddelerine sahip olan su bazlı yangın söndürücüler normal su bazlı yangın söndürücülerin sunduÄŸu özelliklerin çoÄŸunu sunarlar ve ayrıca ufak tutuÅŸucu sıvı yangınları (Sınıf B) için de oldukça etkilidirler.

Bazı itfaiye departmanları bu ilave faydayı saÄŸlamak ve Sınıf A yangınlarındaki etkinliÄŸi arttırmak amacıyla düzenli olarak yangın söndürücülerine köpük ya da ıslatıcı etken eklerler. Bu yangın söndürücüler kullanım sonrasında temizlik gerektireceklerdir. Not: Elektrik yangınlarında su bazlı yangın söndürücü kullanılmaz.

KURU KIMYASAL

Kuru kimyasal söndürücüler farklı türlerde olurlar ve yaklaşık 20 fite ulaÅŸan etki menziline sahiplerdir. En çok kullanılanlar arasında, elektrikli ekipmanların üzerine uygulandıklarında ve hemen temizlenmediklerinde aşındırma problemine yol açabilen çok amaçlı ABC üniteleri vardır. Mor K kuru kimyasal etken sadece BC yangın türleri için onaylıdır ve hem tutuÅŸabilir sıvı yangınları hem de basınçlı gaz yangınlarında, su bazlı film oluÅŸturucu köpük ile birlikte kullanıldığında etkili olduÄŸu kanıtlanmıştır. Buna ilave olarak aynı zamanda sadece BC onaylı olan baÅŸka kuru kimyasallar da vardır.

Bazı departmanlar kartuÅŸ türü kuru kimyasal yangın söndürücüler taşımaktadırlar ve bunlar standart yangın söndürücülere kıyasla daha farklı ÅŸekilde aktive olmaktadırlar. Bunların üzerinde, yangın söndürücüyü çalıştırmak için onu basınçlandırmak amacıyla aktive edilmesi gereken bir dış gaz-kartuÅŸ ünitesi vardır. Bu tür bir yangın söndürücünün faydası ise yeniden doldurulmasının kolay olmasıdır. KartuÅŸlu ünitelere sahip olan departmanların, personellerinin bunların nasıl kullanıldığı konusunda bilgi sahibi olduÄŸunda nemin olması gerekir. Daha ufak boydaki kuru kimyasal yangın söndürücüler sadece 10 saniye çalışabilirken, daha büyük üniteler 30 saniye ya da daha fazla çalışabilmektedir. Kuru kimyasal yangın söndürücüler ile ilgili temel bir dezavantaj ise kullanımlarından sonra kapsamlı temizlik gerektirebilmeleridir. Bu durum özellikle, eÄŸer söndürücü etken elektronik ekipmana uygulandıysa ortaya çıkmaktadır.

KARBONDIOKSIT

Bazı firmalar karbondioksit temelli söndürücüler kullanırken bazıları bunu tercih etmemektedirler. Bunun sebebi ise maliyet ya da bunları taşıma ile ilgili bir ‘zorunluluk’ olmaması deÄŸildir. Her ne kadar karbon dioksiti üniteler sadece sınıf B ve C yangınları için onaylanmış olsalar da, bunlar belirli ölçüde uygulama sonrası temizlik gerektirirler, elektrikli ekipman yangınlarının söndürülmesinde çok etkilidirler ve kuru kimyasal ünitelerin yol açtıkları maddi zarara yol açmazlar. Ancak, bunların etkili menzilleri sadece üç ila sekiz fit arasındadır. Karbondioksit mekanizması yangın alanında oksijeni azaltarak çalışır ve bu sebeple eÄŸer yangın iyi havalanan bir yerde ise yüksek karbondioksit seviyeleri sürdürülemeyeceÄŸi için ve özellikle sıcak metal yüzeyler söz konusu ise yeniden alevlenmeler görülebilir. Karbondioksit bazlı yangın söndürücüler çok hızlı ÅŸekilde bir kaç saniye içinde çalışıp bitecekleri için, bunların etkili olabilmesi için yangına çok yaklaÅŸmanız gereklidir. Karbondioksit düÅŸük derecelerde uygulanır ve yangın söndürücünün aÄŸzı ile temas olmaması için koruyucu eldiven giyilmesi gereklidir. Karbondioksit bazlı yangın söndürücünün boÅŸaltılması aynı zamanda az miktarda statik elektrik ÅŸarjına da yol açabilir ve eÄŸer buna hazır deÄŸilse, kullanıcı için sürpriz olabilir.

TEMIZ GAZLAR

Temiz gaz bazlı yangın söndürücüler Sınıf B ve C türü yangınlar için onaylıdırlar ve daha büyük bazı olanları ise aynı zamanda sınıf A yangınları üzerinde de etkili olabilmektedir. En büyük artısı uygulama sonrasında sadece çok az temizlik gerektirirler. Halon, dünyanın ozon tabakasına zararlı etkileri olduÄŸu anlaşılıncaya kadar çok yaygın ÅŸekilde kullanılan bir temiz gaz olmuÅŸtur. Günümüzde hala halon bazlı yangın söndürücüler bulunmaktadır ve bunlar hala kullanılabilmektedir ancak halonun yerini alacak çok farklı gazlar da geliÅŸtirilmiÅŸtir. Temiz gazlar karbondioksitte olduÄŸu gibi soÄŸuma problemleri gibi problemler sunmazlar ve boÅŸaltma süresi ünitenin boyutuna göre deÄŸiÅŸir.

KURU TOZ

BelirtildiÄŸi üzere, kuru toz söndürücüler tehlike spesifik tür söndürücülerdir. Pek çok itfaiyeci kuru tozu kuru kimyasal üniteler ile karıştırırlar ancak bunlar aynı deÄŸildir. Sınıf D türü yangınların doÄŸası sebebi ile bu tür yangın söndürücülerin ciddi bir menzile sahip olmaları gerekmez. Bazı durumlarda kuru toz etkenler kürek ya da benzer bir araç ile uygulanabilirler. Kuru toz etkenlerin etkili olabilmesi için yanıcı materyali tam olarak kapatması önemlidir.

Sınıf D yangınlar çok yüksek sıcaklığa sahiplerdir ve dikkat edilmesi gerekir çünkü metal parçalar kolayca itfaiyeci eldiveni içerisinden ya da parçalanmış ekipman arasından içeri girebilmektedir. Departmanların, bu tür tehlikeler sunan tesislerdeki acil durumlar için önceden plan yapmaları gerekir. Sınıf D yangın söndürücüler pahalı olabilmektedir ve, itfaiyenin yetki alanında beklenen yanıcı metallere baÄŸlı olarak doÄŸru etken ile seçilmelidirler. Pek çok itfaiye departmanı hiç bir zaman Sınıf D türü bir yangınla karşılaÅŸmayabilir ancak bazı araçların magnezyum motor blokları ve tekerlere sahip oldukları da unutulmamalıdır. Araçları daha hafif ve yakıt verimli yapma çabasının bir parçası olarak, genelde alternatif güç aranjmanları yapılmaktadır ve bu sebeple araç konstrüksiyonunda ve güç aktarım mekanizmalarında baÅŸka yanıcı metallerin bulunma olasılığı da artmaktadır ve bu giderek daha sık görülmektedir.

ISLAK KIMYASAL

Islak kimyasal söndürücüler spesifik olarak mutfakta kullanım için tasarlanmışlardır ancak aynı zamanda sınıf A derecelendirmesine de sahip olabilirler. Bunun amacı ilave A-sınıfı söndürücüler yerleÅŸtirmek zorunda kalmadan bir binada söndürücü yerleÅŸtirme dağılımı anlamındaki mevzuat gerekliliklerini karşılamaktır. Bunlar tipik olarak sekiz ila on iki fit arasında deÄŸiÅŸen etkili menzile sahiplerdir. Islak kimyasal etken ince bir buhar ÅŸeklinde uygulanır. Bunun amacı yaÄŸ ÅŸeklindeki yangın tehlikesinde sıçramalar olmasını önlemek ve tehlikenin yeniden alevlenme olasılığını azaltmaktır. Sınıf K türü yangın söndürücülerde de uygulama sonrasında temizlik olacaktır ancak etken sadece yangın alanına uygulamak suretiyle itfaiyeciler bunu en aza indirebilirler.  Standart boyda ıslak kimyasal söndürücülerinuygulama süresi yaklaşık bir dakikadır.

SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI

Uygulanan teknik, en az doÄŸru yangın söndürücü kullanmak kadar önemlidir ve dikkatli uygulama ve uygulama kontrolü yangın söndürücünün ömrünü ve etkinliÄŸini arttırabilir. Yangına yaklaşırken, yangın söndürücünün düzgün çalışıp çalışmadığını görmek için yangın söndürücüye kısa bir test uygulayın. Bu size aynı zamanda yangın söndürücünün menzili ile ilgili bilgi verecektir. Bu sayede yangından güvenli bir mesafede durabilirsiniz. Yangına, rüzgarı arkanıza alarak yaklaşın ve SCBA dahil olmak üzere tam olarak koruyucu ekipman giyin. Yangından sekiz ila 10 fit uzaktan baÅŸlayın ve konumunuzu, yangın söndürücünün iÅŸini yapmaması durumunda kendinizi geriye kolayca çekebilecek ÅŸekilde belirleyin. EÄŸer gerekirse yedekte müdahaleye hazır bir hortum hattı bulundurun. EÄŸer elektrikli ekipman var ise, ilk taktik olarak ekipmana giden elektriÄŸi mutlaka kesmeye çalışın. Yanıcı gaz ya da sıvılar  içeren vakalarda, birincil strateji olarak gaz veya sıvı tedarikini kontrol eden vanaları kapatın. Her ne kadar istisnalar olsa da, yangın söndürücü kullanarak bir yangını bastırma anlamında ‘PASS’ stratejisi iyi bir temel sunmaktadır.

• P: Aktive etmek için pini çekin (Ansul kuru kimyasal üniteler

gibi bazı yangın söndürücülerde, üniteyi çalıştırmak

için aktivasyonu kolunun itilmesi gerekebilir)

• A: Yangın söndürücüyü yangının tabanına yönlendirin.

• S: Yangın söndürücüyü aktive etmek için tetiÄŸi çekin, ancak

unutmayın ki tutacağın alt kısmı taşıma kısmı ve üst

kısmı da tetik kısmıdır.

• S: Yangın tabanına doÄŸru yandan yana doÄŸru süpürme hareketi ile uygulayın. Bunu yaparken size en yakın noktadan baÅŸlayın ve yangını, sönünceye kadar ileri itin.

PASS Stratejisinin iki istisnası vardır: Sınıf D yangınlar için kullanılan kuru toz yangın söndürücüler, spreylenmek yerine tam anlamıyla yangının üzerine ‘dökülürler’; ve köpük veya diÄŸer etkenlere sahip su bazlı yangın söndürücüler ise yanan bir sıvı üzerinde bir battaniye oluÅŸturmak amacıyla uygulanırlar. Köpük bazlı söndürücüler, uygulanan suyun tank duvarından ya da yangın alanındaki bir baÅŸka katı objeden taÅŸabilmesi olasılığı var ise, köpük bazlı söndürücüler çok daha etkili olabilmektedir – bu durumda doÄŸrudan yanan sıvı üzerine uygulanmaması gerekir. Rüzgar ya da yüksek havalandırma hızları bütün yangın söndürücülerin düzgün çalışmasının etkileyebilmektedir. Söndürücüden kısa aralıklarla püskürtme yapmak etkili bir zaktik olabilir ancak söndürme etkeni bitmeden önce mutlaka yangını söndürme konusunda ilerleme kaydedip etmediÄŸinizi sürekli olarak takip etmeniz gerekir. Genel olarak, daha ufak boydaki yangın söndürücüler daha büyük olanlara kıyasla daha az miktarda yangın söndüreceklerdir, ancak söndürme kapasitesini sadece boyuta göre ölçmek zor olabilmektedir. Sınıf C, D ve K söndürücüler bu tür yangınlar için onaylanmıştır, bu tür yangınların ne kadarını söndürebildiklerine göre deÄŸil.

Her ne kadar Sınıf A ve B söndürücülerin yangın boyutuna baÄŸlı olarak söndürme yeterlilikleri ile ilgili yayımlanmış çalışmalar olsa da, farklı boydaki yangın söndürücülerin yeterliliklerini anlamanın en iyi yolu onlarla gerçek yangında uygulama yapmaktır. Her ne kadar tekerlekli yangın söndürücülere burada deÄŸinmemiÅŸ olsak da, bunlar araç garajlarında, yanıcı sıvıların olduÄŸu tesislerde, uçak hangarlarında ya da benzeri binalarda mevcut olabilirler. Ön planlama aÅŸamasında bu tür lokasyonların belirlenmesi ve bu tür lokasyonlarda çok etkili bir yangın söndürme aracı oldukları için tekerlekli ünitelerin kullanımı üzerinde eÄŸitim alınması gerekir.

Ä°LAVE BIR ARAÇ

Hiç bir ÅŸekilde itfaiyecilerin standart yangın müdahale yöntemi yerine yangın söndürücüleri kullanmaya baÅŸlanması önerilmemektedir. Ancak, yangın söndürücüler kesinlikle yangın müdahale süreçlerinde önemli yere sahiptir ve bazı durumlarda yangınları söndürmekte en etkili araç olarak ortaya çıkabilmektedirler. Mevcut olduklarında hızlı müdahale imkanı verirler ve spesifik tehlike türlerinde daha az maddin hasara yol açmak gibi avantajlar sunarlar. Buna ilave olarak, itfaiye ekiplerinin yangın söndürücülerin kullanımı konusunda bilgi sahibi olmaları gerekir, bu sayede halka bu konuda eÄŸitim verebileceklerdir.

Otomasyonlu defibratörlere insanların eriÅŸiminin, itfaiye ekipleri gelemden önce hayat kurtarabildiÄŸi gibi, yangın söndürücülere insanların eriÅŸimi olması ve bunları kullanma konusunda bilgi sahibi olmaları itfaiye ekipleri gelmeden önce yangını daha baÅŸlangıç aÅŸamasında kontrol altına alma imkanı verecektir. Tesisinizde mevcut olan yangın söndürücüler hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak için onları biraz incelemeniz önerilir. Onların sınırlamalarını anlayın ve yetki bölgenizde görülmesini beklediÄŸiniz tehlikeler için doÄŸru tür ve boyutta yangın söndürücülere sahip olduÄŸunuzdan emin olun.

 

---

R E K L A M